- Tên Ebook: Day con lam giau
- Loại file: PDF
- Dung lượng: 787 KB
- Số trang:
LINH TẢI:
TRÍCH DẪN:
M t trong nh ng nguyên nhân khi n ng i giàu ngày càng giàu, ng i nghèo ngày càng ộ ữ ế ườ ườ nghèo, còn gi i trung l u thì th ng m c n chính là vì ch đ ti n b c th ng đ c ớ ư ườ ắ ợ ủ ề ề ạ ườ ượ d y nhà ch không ph i tr ng. ạ ở ứ ả ở ườ Suy ng m, Làm Ng i ẫ ườ Cha giàu cha nghèo Biên d ch: Thiên Kim ị T p I - L i nói đ u ậ ờ ầ Nguyên tác ti ng Anh: Rich Dad Poor Dad ế tác gi : ả Robert Kiyosaki và Sharon Lechter H u h t chúng ta h c cách x lý ti n b c t cha m mình, và th ng thì ng i nghèo ầ ế ọ ử ề ạ ừ ẹ ườ ườ không d y con v ti n b c mà ch nói đ n gi n là: "Hãy đ n tr ng và h c cho chăm ạ ề ề ạ ỉ ơ ả ế ườ ọ ch." Và r i đ a tr có th s t t nghi p v i m t s đi m xu t s c nh ng v i m t đ u ỉ ồ ứ ẻ ể ẽ ố ệ ớ ộ ố ể ấ ắ ư ớ ộ ầ óc nghèo nàn v cách qu n lý ti n b c, vì tr ng h c không d y v chuy n ti n nong mà ề ả ề ạ ườ ọ ạ ề ệ ề ch t p trung vào vi c giáo d c sách v và nh ng k năng ngh nghi p mà không nói gì ỉ ậ ệ ụ ở ữ ỹ ề ệ v k năng tài chính. ề ỹ Đó chính là lý do t i sao nh ng nhân viên ngân hàng, bác sĩ, k toán thông minh dù đ t ạ ữ ế ạ đ c nhi u đi m s xu t s c tr ng nh ng l i g p nhi u r c r i tài chính su t đ i. ượ ề ể ố ấ ắ ở ườ ư ạ ặ ề ắ ố ố ờ Và nh ng món n qu c gia chóng m t th ng b t ngu n t nh ng v lãnh đ o có h c ữ ợ ố ặ ườ ắ ồ ừ ữ ị ạ ọ v n cao, nh ng ch đ c hu n luy n r t ít ho c không có chút k năng nào v v n đ tài ấ ư ỉ ượ ấ ệ ấ ặ ỹ ề ấ ề chính. M t qu c gia có th t n t i nh th nào n u vi c d y tr con qu n lý ti n b c v n là ộ ố ể ồ ạ ư ế ế ệ ạ ẻ ả ề ạ ẫ trách nhi m c a ph huynh, mà h u h t h không có nhi u ki n th c v v n đ này? ệ ủ ụ ầ ế ọ ề ế ứ ề ấ ề Chúng ta ph i làm gì đ thay đ i s ph n ti n b c l n đ n c a mình? Nhà giàu đã làm ả ể ổ ố ậ ề ạ ậ ậ ủ giàu nh th nào t hai bàn tay tr ng? ư ế ừ ắ Có l b n s tìm th y cho mình nh ng l i gi i đáp v các v n đ đó trong cu n sách này. ẻ ạ ẽ ấ ữ ờ ả ề ấ ề ố Tuy nhiên, do khác bi t v văn hoá, t p quán và chính th , có th m t s ph n nào đó c a ệ ề ậ ể ể ộ ố ầ ủ cu n sách s khi n b n th y l l m, th m chí ch a đ ng tình... dù r ng đây là m t cu n ố ẽ ế ạ ấ ạ ẫ ậ ư ồ ằ ộ ố sách đã đ c đón nh n n ng nhi t r t nhi u n c trên th gi i. ượ ậ ồ ệ ở ấ ề ướ ế ớ Chúng tôi gi i thi u cu n sách này v i mong mu n giúp b n có thêm ngu n tham kh o ớ ệ ố ớ ố ạ ồ ả v m t trong nh ng lĩnh v c c n d y con tr bi t tr c khi vào đ i, c a các b c ph ề ộ ữ ự ầ ạ ẻ ế ướ ờ ủ ậ ụ huynh các n c khác... ở ướ R t mong nh n đ c nh ng ý ki n đóng góp c a các b n. Xin trân tr ng c m n. ấ ậ ượ ữ ế ủ ạ ọ ả ơ NHÀ XU T B N TR Ấ Ả Ẻ T p 1: ậ L i nói đ u ờ ầ CH NG 1 ƯƠ Cha Giàu, Cha Nghèo CH NG 2 ƯƠ Bài 1: Ng i giàu không làm vi c vì ti n ườ ệ ề CH NG 3 ƯƠ Bài 2 CH NG 4 ƯƠ Bài 3 CH NG 5 ƯƠ Bài 4 CH NG 6 ƯƠ Bài 5 CH NG 7 ƯƠ Bài 6 CH NG 8 ƯƠ V t ch ng ng i v t ượ ướ ạ ậ CH NG 9 ƯƠ S KH I Đ U Ự Ở Ầ CH NG 10 ƯƠ Ch ng 1 ươ Cha Giàu, Cha Nghèo Tôi có hai ng i cha, m t ng i giàu và m t ng i nghèo - m t ng i cha ru t và ườ ộ ườ ộ ườ ộ ườ ộ m t ng i cha nuôi (cha c a Mike - b n tôi). Cha ru t tôi đã có b ng th c sĩ, còn ng i cha ộ ườ ủ ạ ộ ằ ạ ườ nuôi thì ch a h c h t l p tám, nh ng c hai ng i đ u thành công trong s nghi p và có ư ọ ế ớ ư ả ườ ề ự ệ nh h ng đ n ng i khác. C hai đ u khuyên b o tôi r t nhi u đi u, nh ng nh ng l i ả ưở ế ườ ả ề ả ấ ề ề ư ữ ờ khuyên đó không gi ng nhau. C hai đ u tin t ng mãnh li t vào s h c nh ng l i khuyên ố ả ề ưở ệ ự ọ ư ạ tôi h c nh ng khóa h c khác nhau. N u tôi ch có m t ng i cha, tôi s ho c ch p nh n ọ ữ ọ ế ỉ ộ ườ ẽ ặ ấ ậ ho c ph n đ i ý ki n c a ông. Có hai ng i cha d y b o, tôi th y đ c nh ng quan đi m ặ ả ố ế ủ ườ ạ ả ấ ượ ữ ể trái ng c nhau gi a m t ng i giàu và m t ng i nghèo. Và thay vì ch đ n gi n ch p ượ ữ ộ ườ ộ ườ ỉ ơ ả ấ nh n hay ph n đ i ng i này hay ng i kia, tôi đã c suy nghĩ nhi u h n, so sánh và l a ậ ả ố ườ ườ ố ề ơ ự ch n cho chính mình. ọ C hai ng i cha c a tôi khi b t đ u t o d ng s nghi p đ u ph i đ u tranh v i ả ườ ủ ắ ầ ạ ự ự ệ ề ả ấ ớ chuy n ti n nong, nh ng c hai có nh ng quan đi m khác nhau v v n đ ti n b c. ệ ề ư ả ữ ể ề ấ ề ề ạ Ví d , cha ru t tôi th ng nói: "Ham mê ti n b c là ngu n g c c a m i đi u x u." ụ ộ ườ ề ạ ồ ố ủ ọ ề ấ Còn cha nuôi c a tôi l i b o r ng: "Thi u th n ti n b c là ngu n g c c a m i đi u x u." ủ ạ ả ằ ế ố ề ạ ồ ố ủ ọ ề ấ Nh ng s khác nhau trong quan đi m c a h , nh t là khi đ c p đ n ti n b c, khi n ữ ự ể ủ ọ ấ ề ậ ế ề ạ ế tôi tr nên tò mò và b t đ u suy nghĩ... Vì có hai ng i cha đ y nh h ng, tôi đã h c t ở ắ ầ ườ ầ ả ưở ọ ừ c hai ng i. Tôi suy nghĩ v l i khuyên c a m i ng i, và nh v y, tôi có đ c m t hi u ả ườ ề ờ ủ ỗ ườ ờ ậ ượ ộ ể bi t sâu s c v quy n l c và tác đ ng c a suy nghĩ lên cu c s ng con ng i nh th nào. ế ắ ề ề ự ộ ủ ộ ố ườ ư ế Ví d , cha ru t tôi th ng nói: "Tôi không mua n i v t đó." Còn cha nuôi thì c m tôi ụ ộ ườ ổ ậ ấ nói nh v y ông mu n tôi nói: "Làm th nào đ mua đ c v t đó?" M t bên là câu kh ng ư ậ ố ế ể ượ ậ ộ ẳ đnh, còn bên kia là câu h i. M t bên khi n b n rũ b trách nhi m, còn bên kia bu c b n ị ỏ ộ ế ạ ỏ ệ ộ ạ ph i suy nghĩ... ả Hai ng i cha c a tôi có nh ng quan đi m c c kỳ khác bi t. Ch ng h n, m t ng i ườ ủ ữ ể ự ệ ẳ ạ ộ ườ b o: "Ph i h c cho gi i thì m i đ c làm vi c nh ng công ty t t." ả ả ọ ỏ ớ ượ ệ ở ữ ố Ng i kia b o: "H c cho gi i thì m i mua đ c nh ng công ty t t." M t ng i tin ườ ả ọ ỏ ớ ượ ữ ố ộ ườ r ng: "Ngôi nhà là s đ u t nhi u nh t và là tài s n l n nh t c a chúng ta." Ng i kia l i ằ ố ầ ư ề ấ ả ớ ấ ủ ườ ạ nghĩ khác: "Ngôi nhà cũng là m t kho n ti n ph i tr , và n u ngôi nhà là kho n đ u t l n ộ ả ề ả ả ế ả ầ ư ớ nh t c a con thì con g p r c r i r i đây." ấ ủ ặ ắ ố ồ C hai ng i cha đ u tr ti n hóa đ n đúng th i h n, nh ng m t ng i luôn tr đ u ả ườ ề ả ề ơ ờ ạ ư ộ ườ ả ầ tiên còn ng i kia luôn tr sau cùng. ườ ả M t ng i v t l n đ ti t ki m t ng đ ng m t. Ng i kia ch làm m t vi c đ n gi n là ộ ườ ậ ộ ể ế ệ ừ ồ ộ ườ ỉ ộ ệ ơ ả đ u t . ầ ư M t ng i d y tôi cách vi t m t lá đ n xin vi c th nào cho n t ng đ có th tìm ộ ườ ạ ế ộ ơ ệ ế ấ ượ ể ể đ c vi c làm t t. Ng i kia d y tôi cách vi t m t d án kinh doanh tài chính nh th nào ượ ệ ố ườ ạ ế ộ ự ư ế đ có th t o ra công vi c. ể ể ạ ệ Đ c hu n luy n b i hai ng i cha, tôi có th quan sát tác đ ng c a nh ng suy nghĩ ượ ấ ệ ở ườ ể ộ ủ ữ khác nhau lên cu c s ng con ng i. Tôi th y ng i ta th t s đnh hình cu c s ng c a h ộ ố ườ ấ ườ ậ ự ị ộ ố ủ ọ qua suy nghĩ c a chính h . ủ ọ Ví d , ng i cha nghèo c a tôi luôn phàn nàn: "Tôi s không bao gi giàu lên n i." Và l i ụ ườ ủ ẽ ờ ổ ờ tiên đoán đó đã tr thành s th t. ở ự ậ Ng c l i, ng i cha giàu c a tôi luôn nói nh ng câu đ i ượ ạ ườ ủ ữ ạ lo i nh : "Tôi là m t ng i giàu, mà ng i giàu thì không làm nh ng vi c đó." Ngay c ạ ư ộ ườ ườ ữ ệ ả khi ông g p th t b i th m h i sau m t cu c đ u t l n không thành, ông v n nghĩ mình là ặ ấ ạ ả ạ ộ ộ ầ ư ớ ẫ m t ng i giàu. ông nói: "Có khác bi t gi a nghèo nàn và phá s n. Phá s n ch là t m th i ộ ườ ệ ữ ả ả ỉ ạ ờ nh ng nghèo thì vinh ti n." ư ễ Nh ng quy n l c c a suy nghĩ không bao gi có th đo hay đánh giá đ c, nh ng đó ữ ề ự ủ ờ ể ượ ư là m t đi u hi n nhiên mà tôi nh n th c đ c ngay t khi còn nh . Tôi th y r ng ng i ộ ề ể ậ ứ ượ ừ ỏ ấ ằ ườ cha nghèo không ph i nghèo vì s ti n ông ki m đ c, mà vì nh ng suy nghĩ và hành đ ng ả ố ề ế ượ ữ ộ c a ông. ủ Dù c hai ng i cha c a tôi đ u r t tôn tr ng vi c giáo d c và h c h i nh ng h l i ả ườ ủ ề ấ ọ ệ ụ ọ ỏ ư ọ ạ b t đ ng v vi c h c cái gì là quan tr ng. M t ng i mu n tôi h c hành chăm ch, có th ấ ồ ề ệ ọ ọ ộ ườ ố ọ ỉ ứ h ng chuyên môn cao d có công vi c t t, ki m đ c nhi u ti n. Ng i kia khuy n khích ạ ể ệ ố ế ượ ề ề ườ ế tôi h c đ tr nên giàu có, đ hi u ti n b c làm vi c nh th nào và h c cách b t ti n b c ọ ể ở ể ể ề ạ ệ ư ế ọ ắ ề ạ ph i làm vi c cho mình. Ông th ng nh c đi nh c l i: "Tôi không làm vi c vì ti n. Ti n ả ệ ườ ắ ắ ạ ệ ề ề b c ph i làm vi c vì tôi." ạ ả ệ Năm lên 9 tu i, tôi quy t đnh nghe theo và h c h i t ng i cha giàu v v n đ ti n ổ ế ị ọ ỏ ừ ườ ề ấ ề ề b c. Vì lúc đó, tôi ch m i 9 tu i nên nh ng bài h c cha nuôi tôi d y r t đ n gi n. Th c ra ạ ỉ ớ ổ ữ ọ ạ ấ ơ ả ự t t c ch có 6 bài h c l p đi l p l i và quy n sách này nói v 6 bài h c đó, cũng theo th ấ ả ỉ ọ ặ ặ ạ ể ề ọ ứ t đ n gi n nh khi cha nuôi tôi d y tôi. Nh ng bài h c này là nh ng l i h ng d n giúp ự ơ ả ư ạ ữ ọ ữ ờ ướ ẫ b n và con cái b n tr nên giàu có h n, b t k đi u gì s x y ra trên m t th gi i không ạ ạ ở ơ ấ ể ề ẽ ả ộ ế ớ ch c ch n và đang thay đ i nhanh chóng nh hi n nay. ắ ắ ổ ư ệ Ch ng 2 ươ BÀI 1 : NG I GIÀU KHÔNG LÀM VI C VÌ TI N. ƯỜ Ệ Ề bài h c đ u tiên ọ ầ "Ta s tr cho các con 10 xu m t gi ." ẽ ả ộ ờ Ngay c vào nh ng năm 1956, 10 xu m t gi cũng là quá th p ả ữ ộ ờ ấ . B u i sáng hôm y, cha c a Mike h n g p tôi và nó lúc 8h. Vì là ch c a m t kho ổ ấ ủ ẹ ặ ủ ủ ộ hàng, m t công ty xây d ng, m t s c a hi u bar quán ăn, nên ông r t b n r n... ộ ự ộ ố ử ệ ấ ậ ộ Khi chúng tôi đ n, cha Mike đang nói chuy n đi n th ai và chúng tôi ph i ng i ch ế ệ ệ ọ ả ồ ờ ông băng gh ngòai hiên sau, cùng v i hai ng i ph n và m t ng i đàn ông trung niên ở ế ớ ườ ụ ữ ộ ườ làm nhi m v qu n lý nhà hàng và coi kho cho cha c a Mike. ệ ụ ả ủ Hai đ a chúng tôi đã ng i ch r t lâu, r i khi tôi c m th y mình đã b t đ u m t h t kiên ứ ồ ờ ấ ồ ả ấ ắ ầ ấ ế nh n, thình lình cha Mike xu t hi n. Mike và tôi gi t mình b t đ ng lên. ẫ ấ ệ ậ ậ ứ "S n sàng h c ch a, các con ?" Cha Mike h i, kéo m t cái gh đ n ng i v i chúng ẵ ọ ư ỏ ộ ế ế ồ ớ tôi. Tôi và Mike cũng g t đ u. ậ ầ "T t. Cha s d y các con, nh ng không ph i làm theo ki u trong l p h c. N u các ố ẽ ạ ư ả ể ớ ọ ế con làm vi c cho cha, cha s d y cách con cách làm giàu. N u không, cha s không d y... ệ ẽ ạ ế ẽ ạ Th đ y, đ ng ý hay không là tùy các con." ế ấ ồ " ... con có th h i vài câu đ c không?"- Tôi h i. Ơ ể ỏ ượ ỏ "Không. Chu hay không chu, th thôi. Cha có quá nhi u vi c ph i làm và không th lãng ị ị ế ề ệ ả ể phí th i gian đ c. N u con không th quy t đnh d t khóat, con s không h c cách ki m ờ ượ ế ể ế ị ứ ẽ ọ ế ti n đ c đâu. C h i đ n r i đi. Bi t đ c khi nào c n quy t đnh là m t k năng quan ề ượ ơ ợ ế ồ ế ượ ầ ế ị ộ ỹ tr ng. Con có c h i mà con đang c n. L p h c s b t đ u ho c k t thúc trong 10 giây ọ ơ ộ ầ ớ ọ ẽ ắ ầ ặ ế n a."- Cha c a Mike nói cùng v i m t n c i. ữ ủ ớ ộ ụ ườ "Con ch u," Tôi và Mike cùng đáp. ị "T t," Cha Mike nói. "Các con s làm vi c v i bà Martin. Cha tr các con 10 xu m t gi ố ẽ ệ ớ ả ộ ờ các con ph i làm vi c 3 ti ng đ ng h m i th b y." ả ệ ế ồ ồ ỗ ứ ả "Nh ng hôm nay con có m t tr n bóng chày," Tôi nói. ư ộ ậ Cha Mike tr m tr ng nghiêm kh c: "Làm hay không làm nào ?" ầ ọ ắ "Con làm ." Tôi tr l i, quy t đnh làm vi c và h c h i thay vì đi ch i bóng. ạ ả ờ ế ị ệ ọ ỏ ơ BA M I XU SAU ĐÓ. ƯƠ Bà đ c công Martin b t chúng tôi làm vi c không ng i tay. Trong ba ti ng đ ng h ố ắ ệ ơ ế ồ ồ chúng tôi ph i khiêng nh ng thùng hàng hóa trên k xu ng, ph i s ch b i b ng m t cây ả ữ ệ ố ủ ạ ụ ằ ộ ch i lông gà, sau đó s p x p chúng l i m t cách g n gàng. Đó là m t công vi c chán ng y ổ ắ ế ạ ộ ọ ộ ệ ấ vì nh ng cánh c a c a c a hàng luôn m r ng ra đ ng và bãi đ u xe. M i l n có m t ữ ử ủ ử ở ộ ườ ậ ỗ ầ ộ chi c xe đi ngang hay ch y qua bãi, b i mù tr i tràn ng p c a hàng... ế ạ ụ ờ ậ ử Su t ba tu n tôi và Mike đ n làm vi c ch bà Martin trong ba gi m i th b y. ố ầ ế ệ ở ỗ ờ ỗ ứ ả Vào bu i tr a, khi công viêc k t thúc, bà tr cho m i đ a 30xu. Vào nh ng năm 1950, v i ổ ư ế ả ỗ ứ ữ ớ m t đ a tr 9 tu i thì 30xu cũng ch ng nhi u nh ng gì. M t quy n truy n tranh cũng đã ộ ứ ẻ ổ ẳ ề ặ ộ ể ệ đ n 10xu r i, vì v y sau khi đ c tr ti n tôi ch đi mua quy n truy n r i tr v nhà. ế ồ ậ ượ ả ề ỉ ể ệ ồ ở ề Vào ngày th T c a m i tu n th t , tôi quy t đnh s ngh vi c. Tôi mu n cha Mike d y ứ ư ủ ỗ ầ ứ ư ế ị ẽ ỉ ệ ố ạ cho cách làm giàu, ch đâu có mu n tr thành tên nô l c a 10xu m t gi . Trên h t, k t ứ ố ở ệ ủ ộ ờ ế ể ừ ngày th b y đ u tiên đ n nay, tôi v n ch a đ c g p l i ông y. ứ ả ầ ế ẫ ư ượ ặ ạ ấ Vào gi ăn tr a căn-tin tr ng, tôi nói v i Mike: "T b vi c thôi !" ờ ư ở ườ ớ ớ ỏ ệ Mike m m c i. ỉ ườ Tôi gi n d h i: "C u c i cái gì ch ?" ậ ữ ỏ ậ ườ ứ "Cha t nói r ng c u s xin ngh. Cha nói tr c khi ngh vi c c u hãy đ n g p ông y." ớ ằ ậ ẽ ỉ ướ ỉ ệ ậ ế ặ ấ Tôi ph n n : ẫ ộ "Cái gì? Th ra cha c u đang ch xem t chán vi c à ?" ế ậ ờ ớ ệ "Cũng g n nh v y. Ki u d y c a cha t khác v i cha c u. Cha c u nói lý thuy t. Còn cha ầ ư ậ ể ạ ủ ớ ớ ậ ậ ế t thì r t ít l i. C u c ch đ n th B y này đi đã. T s nói v i cha là c u mu n nghĩ ớ ấ ờ ậ ứ ờ ế ứ ả ớ ẽ ớ ậ ố vi c." ệ "C u mu n nói là m i th đã đ c d li u à?" ậ ố ọ ứ ượ ự ệ "Không, không h n th ... Th B y này cha t s gi i thích cho c u." ẳ ế ứ ả ớ ẽ ả ậ NGÀY TH B Y X P HÀNG Ứ Ả Ế Tôi đã s n sàng đ i m t v i cha c a Mike và tôi đã chu n b tr c. Th m chí cha ẵ ố ặ ớ ủ ẩ ị ướ ậ ru t c a tôi cũng n i gi n, ông cho r ng cha c a Mike đã vi ph m lu t lao đ ng tr em và ộ ủ ổ ậ ằ ủ ạ ậ ộ ẻ m i chuy n ph i đ c làm cho rõ ràng. Ông b o tôi ph i đòi nh ng gì x ng đáng giành cho ọ ệ ả ượ ả ả ữ ứ mình. Ít nh t là 25xu m t gi . Ông còn nói r ng n u tôi không đ c nâng l ng thì t t h n ấ ộ ờ ằ ế ượ ươ ố ơ là nên ngh vi c. ỉ ệ Và vào 8h sáng th B y đó, tôi l i đ ng tr c cánh c a văn phòng c a cha Mike. ứ ả ạ ứ ướ ử ủ "Hãy ng i ch đ n phiên mình nhé !" Cha Mike nói th khi tôi b c vào. ồ ờ ế ế ướ Tôi e dè ng i xu ng k bên hai ng i ph n a đang ng i trên băng gh bên ngòai văn ồ ố ế ườ ụ ữ ồ ế phòng nh b n tu n tr c. 45 phút trôi qua và đ u tôi g n nh mu n b c h a. Hai ng i ư ố ầ ướ ầ ầ ư ố ố ỏ ườ ph n đã vào g p cha c a Mike và đi ra 30 phút tr c đó. M t ng i đàn ông l n tu i ụ ữ ặ ủ ướ ộ ườ ớ ổ ở đ y kh ang 20 phút cũng đã đi r i. ấ ỏ ồ Ngôi nhà v ng l ng. Cha c a Mike v n mãi mê làm vi c trong phòng. Cu i cùng, sau c ắ ặ ủ ẫ ệ ố ả ti ng đ ng h ch đ i, đúng 9h, cha c a Mike m i g i tôi vào g p ông. "Bác bi t con ế ồ ồ ờ ợ ủ ớ ọ ặ ế mu n đ c tăng l ng h ăc s nghĩ vi c." Ng i cha giàu v a nói v a xoay gh . ố ượ ươ ọ ẽ ệ ườ ừ ừ ế "Bác đã không làm đúng th a thu n..." tôi nói mà g n nh b t khóc. Th t kinh kh ng khi ỏ ậ ầ ư ậ ậ ủ m t đ a tr 9 tu i ph i đ i m t v i ng i l n. ộ ứ ẻ ổ ả ố ặ ớ ườ ớ "Bác nói là bác s d y cho con làm vi c cho bác. Con đã làm vi c chăm ch, b c nh ng ẽ ạ ệ ệ ỉ ỏ ả ữ tr n bóng chày đ đ n làm vi c cho bác. Th mà bác không gi l i. Bác ch ng d y con ậ ể ế ệ ế ữ ờ ẳ ạ đi u gì c . Bác ch mu n có ti n và không thèm quan tâm đ n nh ng ng i lao đ ng. Bác ề ả ỉ ố ề ế ữ ừơ ộ b t con ph i ch đ i quá lâu và không tôn tr ng con chút nào c . Con ch là m t đ a tr , và ắ ả ờ ợ ọ ả ỉ ộ ứ ẻ con ph i c n đ i x t t h n ch !" Tôi m c tuôn ra m t tràn. ả ầ ố ử ố ơ ứ ấ ứ ộ Ng i cha giàu nhìn ch m ch m vào tôi, r i thông th nói. "Không t . Trong vòng ch a ừơ ằ ằ ồ ả ệ ư đ y m t tháng, con nói chuy n gi ng nh h u h t nh ng ng i làm vi c cho bác v y." ầ ộ ệ ố ư ầ ế ữ ườ ệ ậ "Sao c ?" Tôi ng ngác h i l i. R i ch ng hi u ông đang nói gì, tôi ti p t c b t bình: ơạ ơ ỏ ạ ồ ẳ ể ế ụ ấ "Con nghĩ bác s gi đúng giao kèo và s d y con. Nh ng th t ra bác ch mu n hành h con ẽ ữ ẽ ạ ư ậ ỉ ố ạ thôi..." "Bác v n đang d y con đ y ch ". Ng i cha giàu bình th n nói. ẫ ạ ấ ứ ườ ả "D y con ? Th m chí bác không bu n nói chuy n v i con k t khi con đ ng ý làm vi c ạ ư ậ ồ ệ ớ ể ừ ồ ệ ch vì m y xu l này. 10 xu m t gi , th đ y, l ra con ph i báo v i chính quy n v bác ỉ ấ ẻ ộ ờ ế ấ ẽ ả ớ ề ề r i. Bác bi t mà, chúng ta có lu t lao đ ng tr em. Bác cũng bi t là cha con làm vi c cho ồ ế ậ ộ ẻ ế ệ chính quy n..." tôi la lên gi n d . ề ậ ữ "Úi chà, bây gi thì con nói chuy n y nh nh ng ng i đã t ng làm vi c cho bác v y. ờ ệ ư ữ ườ ừ ệ ậ Nh ng ng i đó ho c bác cho ngh vi c ho c h t xin ngh r i." ữ ườ ặ ỉ ệ ặ ọ ự ỉ ồ "Bác đã nói d i con. Con đã làm vi c cho bác, nh ng bác đã không gi l i. Bác đã không ố ệ ư ữ ờ d y con đi u gì c ." Tôi nói d n d p, c m th y mình th t can đ m. ạ ề ả ồ ậ ả ấ ậ ả "Sao con nghĩ là bác không d y con gì c ?" Ng i cha giàu h i l i. ạ ả ừơ ỏ ạ Tôi bĩu môi: "Bác đâu nói chuy n v i con. Con đã làm vi c đ c ba tu n, v y mà bác ệ ớ ệ ượ ầ ậ ch ng d y con gì c ." ẳ ạ ả "D y nghĩa là ph i nói chuy n ho c làm m t bài di n thuy t à?" ạ ả ệ ặ ộ ễ ế " m, vâng ." Tôi dè d t tr l i. Ừ ạ ặ ả ờ "Đó là cách d y tr ng, còn đ i s r t khác." Ng i cha giàu mm c i nói. "Đ i s ạ ở ườ ở ờ ẽ ấ ườ ỉ ườ ờ ẽ ch ng h nói gì v i con mà ch xô đ y con thôi. Khi cu c đ i xô đ y con, nó mu n nói ẳ ề ớ ỉ ẩ ộ ờ ẩ ố r ng: ằ D y đi thôi, có m t cái m i đ h c đây! ậ ộ ớ ể ọ Khi b đ i xô đ y, M t s ng i b cu c, ị ờ ẩ ộ ố ườ ỏ ộ m t s ng i khác thì chi n đ u. M t s ít h c đ c nh ng bài h c và ti p t c đi... ộ ố ườ ế ấ ộ ố ọ ượ ữ ọ ế ụ N u con là l ai ng i không chút can đ m nào, con s b cu c m i l n cu c đ i xô đ y ế ọ ườ ả ẽ ỏ ộ ỗ ầ ộ ờ ẩ con. Khi đó con s s ng m t cu c đ i sao cho an tòan, c tránh nh ng vi c có th không ẽ ố ộ ộ ờ ố ữ ệ ể bao gi x y ra. Sau đó con s ch t nh m t ông già t nh t. Nh ng th t s con là con đã ờ ả ẽ ế ư ộ ẻ ạ ư ậ ự đ cho cu c đ i đ y con đ n bên b khu t ph c. T n đáy lòng con là n i kinh hòang khi ể ộ ờ ẩ ế ờ ấ ụ ậ ỗ ph i m o hi m. Con mu n chi n th ng, nh ng n i lo s th t b i còn l n h n c ni m vui ả ạ ể ố ế ắ ư ỗ ợ ấ ạ ớ ơ ả ề chi n th ng. Con đã ch n s an tòan mà." ế ắ ọ ự Tôi nhìn cha c a Mike m t lúc lâu, r i b t h i: "Th ra bác đã xô đ y con ?" ủ ộ ồ ậ ỏ ế ẩ ư Ng i cha giàu mm c i. "Bác mu n cho con n m th chút mùi v cu c đ i. Các con là ườ ỉ ườ ố ế ử ị ộ ờ nh ng ng i đ u tiên đ ngh bác d y cách làm giàu. Bác có h n 150 nhân công, nh ng ữ ườ ầ ề ị ạ ơ ư ch ng ai h i bác v đi u đó c . H h i bác v công vi c, ti n l ng mà không h yêu c u ẳ ỏ ề ề ả ọ ỏ ề ệ ề ươ ề ầ bác d y v ti n b c. Do đó, h u h t m i ng i dùng nh ng năm tháng t t nh t trong đ i ạ ề ề ạ ầ ế ọ ườ ữ ố ấ ờ đ làm vi c vì ti n mà th t s không hi u h đang làm vi c vì cái gì." ể ệ ề ậ ự ể ọ ệ Tôi ng i im lăng l ng nghe. ồ ắ "Khi Mike nói v i bác là con mu n h c cách làm giàu, bác quy t đnh s thi t k m t khóa ớ ố ọ ế ị ẽ ế ế ộ h c th t g n v i cu c s ng th c. Vì th mà bác đ đ i xô đ y con m t chút, khi đó con s ọ ậ ầ ớ ộ ố ứ ế ể ờ ẩ ộ ẽ th m nh ng đi u bác nói. Chính vì v y, bác ch tr cho con 10 xu m t gi ." ấ ữ ề ậ ỉ ả ộ ờ "V y bài h c mà con h c đ c khi làm vi c đ có 10xu m t gi là gì? Là bác bác đã quá ậ ọ ọ ượ ệ ể ộ ờ keo ki t và bóc l t nhân công à?" Tôi v n l i. ệ ộ ặ ạ Ng i cha giàu b t c i th t to. ườ ậ ườ ậ "Đ ng đ l i cho bác và đ ng nghĩ bác là ngu n g c c a m i v n đ . N u con nh n ra ừ ổ ỗ ừ ồ ố ủ ọ ấ ề ế ậ r ng v n đ là chính b n thân con, con m i có th thay đ i chính mình, h c đ c cái gì ằ ấ ề ở ả ớ ể ổ ọ ượ đó và tr nên khôn ngoan h n. ở ơ H u h t m i ng i đ u mu n ng i khác thay đ i ch không mu n mình thay ầ ế ọ ườ ề ố ườ ổ ứ ố đ i. ổ Khi không đ c nh ý, h ngh vi c và đi tìm m t vi c làm khác, l ng cao h n, vì h ượ ư ọ ỉ ệ ộ ệ ươ ơ ọ nghĩ r ng nh ng đó s gi i quy t đ c v n đ . Nh ng, h đã l m. Trong h u h t m i ằ ữ ẽ ả ế ượ ấ ề ư ọ ầ ầ ế ọ tr ng h p thì không đâu." ườ ợ "Th cái gì gi i quy t v n đ ?" Tôi h i. "Ti p t c làm vi c v i 10 xu m t gi và c vui ế ả ế ấ ề ỏ ế ụ ệ ớ ộ ờ ố à?" "Đó là đi u mà ng i còn l i s làm. Ch p nh n ti n l ng th p dù bi t r ng h và gia ề ườ ạ ẽ ấ ậ ề ươ ấ ế ằ ọ đình h s g p khó khăn v tài chính. H trông ch đ c nâng l ng, ho c làm thêm m t ọ ẽ ặ ề ọ ờ ượ ươ ặ ộ công vi c th hai, hy v ng r ng có nhi u ti n s gi i quy t đ c v n đ ..." ệ ứ ọ ằ ề ề ẽ ả ế ượ ấ ề Tôi g m m t nhìn xu ng sàn, b t đ u hi u ra bài h c mà ng i cha giàu đang nói đ n. ằ ặ ố ắ ầ ể ọ ườ ế BÀI H C S 1. Ọ Ố Ng i nghèo làm vi c vì ti n b c. ừơ ệ ề ạ Ng i giàu bu c ti n b c ph i làm vi c cho mình. ườ ộ ề ạ ả ệ Ng i cha ti p t c gi ng bài h c đ u tiên cho tôi. "Bác r t m ng khi con n i gi n vì ph i ườ ế ụ ả ọ ầ ấ ừ ổ ậ ả làm vi c 10 xu m t gi . N u con không t c gi n và ch p nh n nó m t cách vui v , bác s ệ ộ ờ ế ứ ậ ấ ậ ộ ẻ ẽ không th d y con đ c. Con th y đó, vi c h c th t s ph i m t công s c, ph i có s đam ể ạ ượ ấ ệ ọ ậ ự ả ấ ứ ả ự mê và khát khao cháy b ng. S gi n d là m t ph n l n trong công th c đó, vì ni m đam ỏ ự ậ ữ ộ ầ ớ ứ ề mê là k t h p c a tình yêu và c n gi n. Khi nói đ n đ n ti n b c, h u h t m i ng i đ u ế ợ ủ ơ ậ ế ế ề ạ ầ ế ọ ườ ề mu n an tòan và b o đ m. Vì v y, không ph i ni m đam mê mà chính s e ng i s h ng ố ả ả ậ ả ề ự ạ ẽ ướ d n h . ẫ ọ Nhi u ti n ch a h n gi i quy t đ c v n đ . Hãy nhìn cha con mà xem. Ông y làm ra ề ề ư ẳ ả ế ượ ấ ề ấ nhi u ti n, nh ng v n không th tr h t các hóa đ n. ề ề ư ẫ ể ả ế ơ H u h t m i ng i đ c cho ti n vì đ m c n nhi u h n mà thôi. ầ ế ọ ườ ượ ề ể ắ ợ ề ơ Nguyên do vì tr ng, h ch ng đ c h gì v ti n b c c , vì v y h tin r ng ph i ở ườ ọ ẳ ượ ọ ề ề ạ ả ậ ọ ằ ả làm vi c đ ki m ti n." ệ ể ế ề "Còn bác không nghĩ v y à?" ậ "Không, không h n th . N u con mu n h c đ làm vi c vì ti n, hãy h c tr ng. Còn ẳ ế ế ố ọ ể ệ ề ọ ở ườ n u mu n h c cách bu c ti n b c ph i làm vi c cho mình, bác có th d y con, nh ng ch ế ố ọ ộ ề ạ ả ệ ể ậ ư ỉ khi con th c s mu n h c mà thôi." ự ự ố ọ "Th không ph i m i ng i đ u mu n h c hay sao?" ế ả ọ ườ ề ố ọ "Không. Vì h c làm vi c đ có ti n thì d h n r t nhi u, nh t là s e ng i là c m giác đ u ọ ệ ể ề ễ ơ ấ ề ấ ự ạ ả ầ tiên khi nh c đ n ti n b c." ắ ế ề ạ "Con không hi u." Tôi nhăn m t nói. ể ặ "Chính s lo ng i là nguyên nhân khi n ng i ta ph i làm vi c, h lo không có đ ti n, lo ự ạ ế ườ ả ệ ọ ủ ề ph i b t đ u l i t đ u. Đó là cái giá c a vi c h c m t ngh nghi p nào đó, sau đó là ph i ả ắ ầ ạ ừ ầ ủ ệ ọ ộ ề ệ ả làm vi c vì ti n. H u h t m i ng i tr thành nô l cho ti n b c... và sau đó h n i gi n ệ ề ầ ế ọ ườ ở ệ ề ạ ọ ổ ậ v i ông ch ." ớ ủ "H c các bu c ti n b c làm vi c cho mình là m t khóa h c hòan tòan khác hay sau ?" Tôi ọ ộ ề ạ ệ ộ ọ ạ h i. ỏ "Nh t đ nh r i," Ng i cha giàu nói."Nh t đ nh là v y." ấ ị ồ ừơ ấ ị ậ Chúng tôi ng i im l ng m t lúc lâu. Gi này có th các b n đang b t đ u tr n bóng chày, ồ ặ ộ ờ ể ạ ắ ầ ậ còn tôi thì đang h c nh ng đi u mà b n bè tôi s không đ c h c tr ng. ọ ữ ề ạ ẽ ượ ọ ở ườ "Lúc 9 tu i, con đã đ c n m th c m giác th nào là làm vi c vì ti n. Ch c n nh m t ổ ượ ế ử ả ế ệ ề ỉ ầ ư ộ tháng v a qua cho 50 năm, con s hi u h u h t ng i ta làm gì su t đ i." ừ ẽ ể ầ ế ườ ố ờ Ng i cha giàu ườ nh nhàng nói. ẹ "Con không hi u..." ể "Con c m th y th nào khi ph i ng i ch bác đ đ c thuê làm vi c và đ h i xin tăng ả ấ ế ả ồ ờ ể ượ ệ ể ỏ l ng?" ươ "Th t kinh kh ng !" ậ ủ ạ "N u con ch n làm vi c vì ti n, cu c s ng c a con s nh th đ y." ế ọ ệ ề ộ ố ủ ẽ ư ế ấ Ng i cha giàu ườ nói ti p. "Và con c m th y th nào khi bà Martin tr cho con 30 xu sau ba gi làm vi c?" ế ả ấ ế ả ờ ệ "Con c m th y không đ . Có v nh nó không là gì c . Con r t th t v ng." ả ấ ủ ẻ ư ả ấ ấ ọ "Đó là c m giác mà h u h t các nhân viên c m th y khi h nh n ti n l ng, nh t là sau ả ầ ế ả ấ ọ ậ ề ươ ấ khi ph i tr thu và nh ng chi phí kh u tr . Ít ra mà con cũng đ c nh n 100% r i." ả ả ế ữ ấ ừ ượ ậ ồ "Bác mu n nói là h u h t m i ng i không đ c nh n tòan b ti n l ng sao?" Tôi kinh ố ầ ế ọ ườ ượ ậ ộ ề ươ ng c h i. ạ ỏ "R t ti c là không. Chính quy n s l y ph n tr c h t b ng các l ai thu . Con ph i tr ấ ế ề ẽ ấ ầ ướ ế ằ ọ ế ả ả thu khi con làm ra ti n, con ph i tr thu khi con tiêu xài ti n. Con ph i tr thu khi con ế ề ả ả ế ề ả ả ế ti t ki m ti n. Con ph i tr thu ngay c khi con ch t." ế ệ ề ả ả ế ả ế "Sao l i nh th đ c ?" Tôi lúng túng h i. Tôi ch ng thích nh ng đi u tôi v a nghe chút ạ ư ế ượ ạ ỏ ẳ ữ ề ừ nào. Tôi bi t cha tôi th ng xuyên phàn nàn vì ph i tr thu quá nhi u, nh ng th t s ông ế ườ ả ả ế ề ư ậ ự không làm gì c . Có ph i cu c đ i cũng đang xô đ y ông hay không? ả ả ộ ờ ẩ Ng i cha giàu ch m ch m đu đ chi c gh và l ng l nhìn tôi. "Bác đã nói r i, có r t ừơ ầ ậ ư ế ế ặ ẽ ồ ấ nhi u đi u đ h c. ề ề ể ọ H c cách khi n ti n b c ph i làm vi c cho mình là ph i h c su t đ i. ọ ế ề ạ ả ệ ả ọ ố ờ H u h t m i ng i h c đ i h c trong 4 năm, sau đó không h c n a. H đi làm, lãnh ầ ế ọ ườ ọ ạ ọ ọ ữ ọ l ng, cân đ i thu chi, và th thôi. Trên h t, h v n t h i t i sao h g p r t r c v ti n ươ ố ế ế ọ ẫ ự ỏ ạ ọ ặ ấ ắ ề ề b c. Và h nghĩ r ng có nhi u ti n s gi i quy t đ c m i chuy n. M t s r t ít nh n ra ạ ọ ằ ề ề ẽ ả ế ượ ọ ệ ộ ố ấ ậ r ng chính vì h không có ki n th c v v n đ tài chính nên m i n y sinh các v n đ khác. ằ ọ ế ứ ề ấ ề ớ ả ấ ề Hôm nay bác ch mu n xem li u con có đ say mê đ h c v ti n b c hay không thôi. H u ỉ ố ệ ủ ể ọ ề ề ạ ầ h t m i ng i đ u không có. H đ n tr ng, h c m t s ngh gì đó, vui v làm vi c và ế ọ ườ ề ọ ế ườ ọ ộ ố ề ẻ ệ ki m đ c nhi u ti n. M t ngày khi h th c d y v i nh ng r t r i tài chính kh ng l và ế ượ ề ề ộ ọ ứ ậ ớ ữ ấ ố ổ ồ không th ng ng làm vi c đ c n a. Đó là cái giá c a vi c ch bi t làm vi c vì ti n thay vì ể ư ệ ượ ữ ủ ệ ỉ ế ệ ề h c cách bu c ti n b c làm vi c cho mình. V y con có còn đ say mê đ h c hay không ?" ọ ộ ề ạ ệ ậ ủ ể ọ Tôi g t đ u. ậ ầ "T t l m, " Ng i cha giàu nói. "Bây gi quay l i làm vi c đi. ố ắ ườ ờ ạ ệ L n này bác s không tr cho con đ ng nào c ." ầ ẽ ả ồ ả "Sao ?" Tôi kinh ng c h i. ạ ạ ỏ "Con nghe r i đ y. Không tr gì c . Con v n ph i làm vi c ba gi m i th B y, ồ ấ ả ả ẫ ả ệ ờ ỗ ứ ả nh ng l n này con không đ c tr 10 xu m t gi n a. Con nói con mu n h c không ph i ư ầ ượ ả ộ ờ ữ ố ọ ả đ làm vi c vì ti n, do đó bác s không tr cho con đ ng nào h t." ể ệ ề ẽ ả ồ ế Tôi không th tin vào nh ng gì mình đang nghe n a. ể ữ ữ "Bác đã nói chuy n này v i Mike. Nó đang làm vi c, lau b i và ch t các thùng hàng ệ ớ ệ ụ ấ mà không đ c nh n đ ng nào c . Có l con nên nhanh lên và quay l i làm vi c thôi." ượ ậ ồ ả ẽ ạ ệ Tôi la lên: "Nh th là không công b ng. Bác ph i tr con cái gì ch !" ư ế ằ ả ả ứ "Con đã nói là con mu n h c mà. N u con không h c bây gi thì sau này con s ố ọ ế ọ ờ ẽ gi ng các nhân viên c a bác, làm vi c vì ti n và hi v ng không b sa th i. Ho c gi ng nh ố ủ ệ ề ọ ị ả ặ ố ư cha con, ki m th t nhi u ti n ch vì đ n n n đ n t n c , luôn hi v ng nhi u ti n h n s ế ậ ề ề ỉ ể ợ ầ ế ậ ổ ọ ề ề ơ ẽ gi i quy t đ c v n đ . N u đó là nh ng đi u con mu n, bác s ti p t c tr cho con 10 ả ế ượ ấ ề ế ữ ề ố ẽ ế ụ ả xu m t gi nh lúc đ u. H ăc con có th làm nh ng đi u mà h u h t m i ng i s làm: ộ ờ ư ầ ọ ể ữ ề ầ ế ọ ườ ẽ phàn nàn là ti n l ng quá th p, ngh vi c và đi tìm m t công vi c khác." ề ươ ấ ỉ ệ ộ ệ Ng i cha giàu v đ u tôi và nói ti p: "Hãy dùng cái này. N u con bi t dùng cái đ u ườ ỗ ầ ế ế ế ầ c a mình m t cách t t nh t, sau này con s ph i c m n bác vì đã cho con m t c h i, và ủ ộ ố ấ ẽ ả ả ơ ộ ơ ộ con s l n lên thành m t ng i giàu có." ẽ ớ ộ ườ Tôi đ ng đó, không tin n i vào s th a thu n non n t c a mình. Ban đ u tôi đ n đây đ đòi ứ ổ ự ỏ ậ ớ ủ ầ ế ể tăng l ng, còn bây gi tôi ph i ti p t c làm vi c mà không đ c tr đ ng nào c . ươ ờ ả ế ụ ệ ượ ả ồ ả * * * Trong ba tu n k ti p, Mike và tôi làm vi c ba gi m i th B y và không đ c tr ầ ế ế ệ ờ ỗ ứ ả ượ ả công. Công vi c không làm tôi b c mình và m i vi c d n tr nên d dàng h n. Đi u v ng ệ ự ọ ệ ầ ở ễ ơ ề ướ b n còn l i ph i b nh ng tr n bóng chày và không th mua đ c vài cu n truy n tranh ậ ạ ả ỏ ữ ậ ể ượ ố ệ n a. ữ Vào bu i tr a c a tu n làm vi c th ba, ng i cha giàu ghé l i ch chúng tôi. Sau ổ ư ủ ầ ệ ứ ườ ạ ỗ khi xem xét nh ng vi c đang di n ra trong c a hàng, ông b c đ n t kem l nh, l y ra hai ữ ệ ễ ử ướ ế ủ ạ ấ cây, tr ti n và ra hi u cho tôi và Mike cùng ra ngòai đi d o. Cha Mike đ a kem cho hai đ a ả ề ệ ạ ư ứ tôi và hòi: "M i vi c th nào r i, hai chàng trai?" ọ ệ ế ồ "T t thôi ." Mike nói. ố ạ Tôi g t đ u đ ng ý. ậ ầ ồ Ng i cha giàu ườ l i h i. "Đã h c đ c gì ch a?" ạ ỏ ọ ượ ư Mike và tôi nhìn nhau, nhún vai và đ ng l at l c đ u. ồ ọ ắ ầ TRÁNH NH NG C M B Y L N NH T C A CU C Đ I Ữ Ạ Ẫ Ớ Ấ Ủ Ộ Ờ "Các con th y không, bà Martin và h u h t nh ng ng i đây ph i làm vi c c t l c đ ấ ầ ế ữ ườ ở ả ệ ậ ự ể ki m đ c m t ít ti n, bám vào vi n nh c a m t công vi c b o đ m, mong ch m t kì ế ượ ộ ề ễ ả ủ ộ ệ ả ả ờ ộ nghĩ kéo dài 3 tu n m i năm và m t s l ng h u b n xn sau m y ch c năm làm vi c. ầ ỗ ộ ố ươ ư ủ ỉ ấ ụ ệ N u đi u đó làm các con th y h ng thú, cha s nâng l ng các con lên 25 xu m t gi ..." ế ề ấ ứ ẽ ươ ộ ờ "Nh ng đó là nh ng ng i làm vi c chăm ch. Bác đang ch nh u h à?" Tôi h i. ư ữ ườ ệ ỉ ế ễ ọ ỏ M t n c i thóang qua trên g ng m t ộ ụ ườ ươ ặ ng i cha giàu ườ . "Có th nh ng l i nói c a bác có v tàn nh n, nh ng bác đang c g ng đ các con th y ể ữ ờ ủ ẻ ẫ ư ố ắ ể ấ đ c m t cái gì đó. H u h t m i ng i không th y đ c cái b y mà h đang m c vào ch ượ ộ ầ ế ọ ườ ấ ượ ẫ ọ ắ ỉ vì t m nhìn c a h quá h p." ầ ủ ọ ẹ Mike và tôi ng i ng n ra đó, không hi u rõ h t nh ng gì v a nghe. Ng i cha giàu nói ồ ẩ ể ế ữ ừ ừơ chuy n nghe th t tàn nh n. Tuy nhiên chúng tôi có th c m th y ông ta đang r t mu n ệ ậ ẫ ể ả ấ ấ ố chúng tôi hi u đ c m t đi u gì đó. ể ượ ộ ề Ng i cha giàu m m c i. " ườ ỉ ườ 25 xu m t gi ộ ờ nghe có v tuy t đ y ch ? Nó có làm cho tim ẻ ệ ấ ứ các con đ p nhanh h n không?" ậ ơ Tôi l c đ u. ắ ầ "Thôi đ c, ượ 1 đôla m t gi . ộ ờ " Ng i cha giàu nói cùng v i m t n c i kín đáo. ừơ ớ ộ ụ ườ Tim tôi đ p m nh. Trí óc tôi mu n hét lên: "Nh n đi !Nh n đi!" Tôi không th tin vào ậ ạ ố ậ ậ ể nh ng gì mình đang nghe n a. Nh ng tôi v n không nói gì c . ữ ữ ư ẫ ả "À, th thì ế 2 đôla m t gi . ộ ờ " B óc và trái tim 9 tu i c a tôi g n nh mu n n tung. Tôi không th t ng t ng là mình ộ ổ ủ ầ ư ố ổ ể ưở ượ có th ki m đ c ng n y ti n. Tôi mu n nói: "Vâng ". Tôi th y rõ tr c m t m t cái xe ể ế ượ ầ ấ ề ố ạ ấ ướ ắ ộ đ p m i, m t b găng bóng chày m i và s ng ng m b n bè khi tôi xòe ti n ra. Nh ng ạ ớ ộ ộ ớ ự ưỡ ộ ạ ề ư không bi t t i sao, tôi v n im l ng. ế ạ ẫ ặ Cây kem ch y xu ng tay tôi. Bây gi ch còn l i cái que d i đ t và d i đ t là m t ả ố ờ ỉ ạ ở ướ ấ ở ướ ấ ộ đ ng vani và chocolate mà lũ ki n r t khóai. ố ế ấ Ng i cha giàu ườ nhìn hai đ a tr đang chăm ứ ẻ chăm ngó ông, m t m to và đ u óc tr ng r ng. Ông bi t r ng có m t ph n trong chúng tôi ắ ở ầ ố ỗ ế ằ ộ ầ mu n đ ng ý th a thu n này. Ông bi t trong tâm h n c a m i ng i có m t ph n y u ố ồ ỏ ậ ế ồ ủ ỗ ườ ộ ầ ế đu i và tham lam mà ng i khác có th mua đ c. Và ông cũng bi t r ng trong tâm h n ố ườ ể ượ ế ằ ồ c a m i ng i có m t ph n m nh m và quy t tâm không bao gi mua đ c c . V n đ ủ ỗ ườ ộ ầ ạ ẽ ế ờ ượ ả ấ ề ch đ n gi n là ph n nào m nh h n mà thôi. ỉ ơ ả ầ ạ ơ "Thôi đ c r i, ượ ồ 5 đôla m t gi ộ ờ." B ng d ng lòng tôi ch t l ng l i. Đi u đó đã thay đ i l i m i chào đã tr nên quá l n và ỗ ư ợ ắ ạ ề ổ ờ ờ ở ớ đâm ra l bch. Vào năm 1956 không có nhi u l n có th ki m đ c h n 5 đôla m t gi . ố ị ề ớ ể ế ượ ơ ộ ờ S cám d bi n m t và s bình tĩnh tr l i. Tôi ch m ch m quay sang nhìn Mike. Nó quay ự ỗ ế ấ ự ở ạ ầ ậ l i nhìn tôi. Cái ph n y u đu i và tham lam trong con ng i tôi đã im l ng. Có m t s ạ ầ ế ố ườ ặ ộ ự đi m tĩnh và ch c ch n v ti n b c đ n v i trí óc, tâm h n tôi. Tôi bi t Mike cũng đang ề ắ ắ ề ề ạ ế ớ ồ ế c m th y đi u đó. ả ấ ế "T t l m. H u h t m i ng i đ u có m t cái giá. Và h có cái giá đó vì h có nh ng c m ố ắ ầ ế ọ ừơ ề ộ ọ ọ ữ ả xúc mà ta g i là n i lo s và s tham lam. Đ u tiên, n i lo không có ti n bu c h ph i làm ọ ỗ ợ ự ầ ỗ ề ộ ọ ả vi c, và khi h lãnh l ng thì s tham lam ho c lòng thèm mu n khi n h b t đ u nghĩ ệ ọ ươ ự ặ ố ế ọ ắ ầ nh ng th tuy t v i mà ti n b c có th mua đ c. Khi đó thì m t khuôn m u b t đ u..." ữ ứ ệ ờ ề ạ ể ượ ộ ẫ ắ ầ Ng i cha giàu ườ d u dàng nói. ị "Khuôn m u nào ?" Tôi h i. ẫ ạ ỏ "Cái khuôn m u c a vi c th c d y, đi làm, tr hóa đ n, th c d y, đi làm, tr hóa đ n... Sau ẫ ủ ệ ứ ậ ả ơ ứ ậ ả ơ đó thì cu c s ng c a h kéo dài mãi v i hai c m giác: n i lo s và s tham lam. Khi đ c ộ ố ủ ọ ớ ả ỗ ợ ự ượ đ a ra nhi u ti n h n, h s ti p t c cái vòng lu n qu n nêu trên b ng cách gia tăng các ư ề ề ơ ọ ẽ ế ụ ẩ ẩ ằ chi phí. Đó là cái mà cha g i là Rat Race." ọ "Có m t con đ ng khác h cha?" Mike h i. ộ ườ ả ỏ "Có đ y, nh ng ch m t ít ng i tìm ra nó. Đó là con đ ng cha hi v ng hai con s tìm ra ấ ư ỉ ộ ườ ườ ọ ẽ khi h c và làm vi c v i cha. Chính vì v y mà cha đ ngh đ l ai ti n l ng cho hai con." ọ ệ ớ ậ ề ị ủ ọ ề ươ "Cha có ám ch gì không v y. T i con c m th y r t m t khi ph i làm vi c n ng, nh t là ỉ ậ ụ ả ấ ấ ệ ả ệ ặ ấ khi không đ c tr công gì c ." Mike nói nho nh . ượ ả ả ỏ "Các con có th y nh ng ng i làm vi c cho cha không? N i lo s không có ti n ki m gi ấ ữ ườ ệ ỗ ợ ề ề ữ h trong cái c m b y: đi làm, ki m ti n, đi làm, ki m ti n, hy v ng n i lo s v i đi. Nh ng ọ ạ ẫ ế ề ế ề ọ ỗ ẽ ơ ư m i ngày khi h th c d y, n i lo l ng đó th c d y cùng h , ng m nh m trái tim h . Ti n ỗ ọ ứ ậ ỗ ắ ứ ậ ọ ậ ắ ọ ề b c đi u khi n cu c s ng c a h , nh ng h không dám thú nh n s th t đó. Ti n b c ạ ề ể ộ ố ủ ọ ư ọ ậ ự ậ ề ạ đi u khi n c m xúc và làm ch luôn c tâm h n h ..." ề ể ả ủ ả ồ ọ Mike và tôi l ng nghe nh ng không th t s hi u h t m i đi u... Tôi ch bi t r ng tôi v n ắ ư ậ ự ể ế ọ ề ỉ ế ằ ẫ th ng t h i t i sao nh ng ng i l n luôn ph i v i vã đi làm, và trong h không bao gi ườ ự ỏ ạ ữ ườ ớ ả ộ ọ ờ có v h nh phúc, nh th có m t cái gì đó bu c h ph i đi làm v y. ẻ ạ ư ể ộ ộ ọ ả ậ "Cha mu n hai con tránh đ c cái b y đó. Đó là đi u mà th t s cha đang d y các con ch ố ượ ẫ ề ậ ự ạ ứ không ph i d y cách ki m ti n, b i vì ti n không gi i quy t đ c v n đ ." ả ạ ế ề ớ ề ả ế ượ ấ ề "Không à?" Tôi ng c nhiên h i. ạ ỏ "Không h . ề Ng i ta ham mu n ti n b c vì nh ng ni m vui mà h nghĩ có th mua ườ ố ề ạ ữ ề ọ ể đ c. Nh ng ni m vui do ti n b c mang đ n th ng r t ng n ng i, ượ ư ề ề ạ ế ườ ấ ắ ủ và ng i ta l i ườ ạ c n ti n đ có nh ng ni m vui khác, nh ng đi u th v h n, ti n nghi h n, an tòan h n. Vì ầ ề ể ữ ề ữ ề ứ ị ơ ệ ơ ơ v y mà h ti p t c làm vi c, nghĩ r ng ti n s làm du đi tâm h n đang kh s vì nh ng ậ ọ ế ụ ệ ằ ề ẽ ị ồ ổ ở ữ n i lo lòng ham mu n c a h . Nh ng ti n không th làm đ c đi u đó." ỗ ố ủ ọ ư ề ể ượ ề "Ngay c v i nh ng ng i giàu sao?" ả ớ ữ ườ " , ngay c nh ng ng i giàu. Nhi u ng i giàu khao khát ki m ti n không ph i vì lòng Ừ ả ữ ườ ề ườ ế ề ả ham mu n mà vì n i s b nghèo túng, vì v y h tích lũy hàng t n ti n đ cho n i lo s y ố ỗ ợ ị ậ ọ ấ ề ể ỗ ợấ càng ngày càng t h i h n. Cha bi t nhi u có hàng tri u đôla l i càng s h n khi h không ệ ạ ơ ế ề ệ ạ ợ ơ ọ có đ ng nào trong túi. H r t lo b m t ti n. N i s đã giúp đã h giàu có nay l i càng t i ồ ọ ấ ị ấ ề ỗ ợ ọ ạ ồ t h n. Cái ph n y u đu i và tham lam trong tâm h n h đang hét l n h n. H không ệ ơ ầ ế ố ồ ọ ớ ơ ọ mu n m t nh ng ngôi nhà l n, nh ng chi c xe h i và m t cu c s ng cao sang mà ti n b c ố ấ ữ ớ ữ ế ơ ộ ộ ố ề ạ đã đem đ n. H lo không bi t b n bè s nói gì khi h không còn ti n b c n a. R t nhi u ế ọ ế ạ ẽ ọ ề ạ ữ ấ ề ng i c m th y tuy t v ng và b căng th ng th n kinh, dù trông h r t l ng l y và đang có ườ ả ấ ệ ọ ị ẳ ầ ọ ấ ộ ẫ nhi u ti n." ề ề "Th nh ng ng i nghèo có h nh phúc h n không ?" Tôi r t rè h i. ế ữ ườ ạ ơ ạ ụ ỏ "Không, s né tránh v ti n b c cũng là m t ki u l an th n kinh gi ng nh g n bó ự ề ề ạ ộ ể ọ ầ ố ư ắ v i ti n b c thôi. ớ ề ạ Cha đã g p r t nhi u ng i nói r ng h không quan tâm đ n ti n b c, ặ ấ ề ườ ằ ọ ế ề ạ nh ng l i làm vi c đ ki m ti n 8 gi m t ngày. N u h không quan tâm đ n ti n thì h ư ạ ệ ể ế ề ờ ộ ế ọ ế ề ọ đi làm ki m ti n đ làm gì? Ki u suy nghĩ đó có l còn t h n c nh ng ng i chuyên tích ế ề ể ể ẽ ệ ơ ả ư ườ cóp ti n b c n a... ề ạ ữ N u lo không đ ti n, thay vì ph i ch y đi làm vi c ngay l p t c đ ki m ti n, hãy t h i ế ủ ề ả ạ ệ ậ ứ ể ế ề ự ỏ r ng: ằ Li u m t công vi c có ph i là gi i pháp t t nh t đ v c qua n i lo này hay không? ệ ộ ệ ả ả ố ấ ể ượ ỗ Theo cha thì câu tr l i s là ả ờ ẽ Không , đ c bi t là khi con nhìn qua su t m t đ i ng i. ặ ệ ố ộ ờ ừơ Công vi c ch là m t gi i pháp ng n h n cho m t v n đ dài h n thôi. Cũng gi ng nh câu ệ ỉ ộ ả ắ ạ ộ ấ ề ạ ố ư chuy n v m t con l a kéo xe trong lúc ng i ch treo l ng l ng m t c cà r t tr c mũi ệ ề ộ ừ ườ ủ ủ ẳ ộ ủ ố ướ nó v y. Ng i ch có th s đ n đ c n i mà ông ta mu n, còn con l a thì ch theo đu i ậ ườ ủ ể ẽ ế ượ ơ ố ừ ỉ ổ m t o t ng. N u con l a y có th nhìn th y tòan c nh b c tranh này, có th nó s suy ộ ả ườ ế ừ ấ ể ấ ả ứ ể ẽ nghĩ l i xem có nên theo đu i c cà r t n a hay không..." ạ ổ ủ ố ữ Trên đ ng quay tr l i c a hàng, ườ ở ạ ử ng i cha giàu ườ gi i thích cho chúng tôi bi t ng i giàu ả ế ườ đã "làm ra ti n" nh th nào. Lúc đó, chúng tôi không hi u ông đang nói gì, nh ng nhi u ề ư ế ể ư ề năm trôi qua thì m i th d n d n sáng t ... ọ ứ ầ ầ ỏ NHÌN TH Y NH NG GÌ NG I KHÁC KHÔNG TH Y Ấ Ữ ƯỜ Ấ Hai tu n n a trôi qua, chúng tôi ti p t c suy nghĩ, th o lu n v i nhau và ti p t c làm vi c ầ ữ ế ụ ả ậ ớ ế ụ ệ không l ng. Đi u đáng bu n nh t v i tôi khi không đ c h ng 30 xu m i th B y là ươ ề ồ ấ ớ ượ ưở ỗ ứ ả không có ti n mua truy n tranh n a... ề ệ ữ H t ngày th B y th hai, khi t m bi t bà Martin, tôi ch t th y bà làm m t vi c mà tr c ế ứ ả ứ ạ ệ ợ ấ ộ ệ ướ đây tôi ch a t ng th y, nói đúng ra là đã t ng th y nh ng không chú ý l m. ư ừ ấ ừ ấ ư ắ Bà Martin đang c t trang đ u quy n truy n tranh làm đôi. Bà gi l i n a trên bìa sách và ắ ầ ể ệ ữ ạ ử quăng c cu n còn l i vào m t thùng c c tông l n. Khi tôi h i bà đang làm gì, bà tr l i: ả ố ạ ộ ạ ớ ỏ ả ờ "Bác b nó đi. Bác đ a tr l i n a trên bìa sách cho ng i giao truy n tranh khi ông ta ỏ ư ả ạ ử ườ ệ mang sách m i đ n. Kh ang m t ti ng n a ông y s đ n đây." ớ ế ỏ ộ ế ữ ấ ẽ ế Mike và tôi ng i ch . Khi ng i giao sách đ n, tôi h i ông xem li u chúng tôi có th l y ồ ờ ườ ế ỏ ệ ể ấ nh ng cu n truy n tranh này không. Ông tr l i:"Các c u có th l y chúng n u các c u ữ ố ệ ả ờ ậ ể ấ ế ậ làm vi c cho c a hàng và n u các c u không bán chúng l i..." ệ ử ế ậ ạ Nhà Mike có m t căn phòng còn b tr ng t ng h m. Chúng tôi lau d n căn phòng th t ộ ỏ ố ở ầ ầ ọ ậ s ch s và b t đ u ch t hàng trăm cu n truy n tranh vào. Sau đó, th vi n truy n tranh c a ạ ẽ ắ ầ ấ ố ệ ư ệ ệ ủ chúng tôi nhanh chóng đ c khai tr ng, v i khách hàng là b n tr trong xóm. Chúng tôi ượ ươ ớ ọ ẻ thuê ch gái cùa Mike, m t ng i r t thích đ c sách, đ n làm th th . Ch y l y m i đ a ị ộ ườ ấ ọ ế ủ ư ịấ ấ ỗ ứ tr 10 xu khi vào th vi n, và trong hai ti ng m c a m i ngày, khách hàng c a chúng tôi ẻ ư ệ ế ở ử ỗ ủ có th đ c bao nhiêu cu n truy n cũng đ c. Nh th b n tr r t có l i vì mua m t cu n ể ọ ố ệ ượ ư ế ọ ẻ ấ ờ ộ ố truy n tranh ph i m t 10 xu, nh ng v i 10 xu đó, n u đ n th vi n c a chúng tôi, trong hai ệ ả ấ ư ớ ế ế ư ệ ủ gi có th đ c đ n 5, 6 cu n. ờ ể ọ ế ố Ch c a Mike s ki n tra b n tr khi chúng ra v , đ ch c ch n r ng chúng không đem ị ủ ẽ ể ọ ẻ ề ể ắ ắ ằ quy n nào v nhà. Ch y cũng gi gìn nh ng quy n sách, ghi l i có bao nhiêu đ a tr vào ể ề ị ấ ữ ữ ể ạ ứ ẻ xem, chúng tên gì và chúng bình lu n gì... Tính trung bình sau ba tháng, Mike và tôi ki m ậ ế đ c 9.5$ m t tu n. M i tu n chúng tôi tra cho ch c a Mike 1 $ và cho ch y đ c truy n ượ ộ ầ ỗ ầ ị ủ ịấ ọ ệ th ai mái, dù r t hi m khi ch y đ c truy n vì lúc nào ch y cũng ph i h c bài c . ỏ ấ ế ịấ ọ ệ ịấ ả ọ ả Mike và tôi thu nh p t t c truy n tranh t nh ng c a hàng khác. Chúng tôi gi l i h a v i ậ ấ ả ệ ừ ữ ử ữ ờ ứ ớ ng i giao sách là s không bán đi cu n truy n tranh nào cà. Khi chúng b rách nát, chúng ườ ẽ ố ệ ị tôi đ t đi. Chúng tôi c g n m m t chi nhánh n a, nh ng không th tìm ra ng i nào t t ố ố ắ ở ộ ữ ư ể ườ ố b ng và có th tin t ng đ c nh ch c a Mike. ụ ể ưở ượ ư ị ủ Ngay t khi còn nh , chúng tôi đã hi u đ c r ng: tìm đ c nh ng nhân viên t t là ừ ỏ ể ượ ằ ượ ữ ố r t khó. ấ Ng i cha giàu ườ r t vui vì chúng tôi đã h c bài h c đ u tiên r t t t – ấ ọ ọ ầ ấ ố h c cách bu c ti n ọ ộ ề b c ph i làm vi c cho mình. ạ ả ệ Không đ c tr l ng cho công vi c c a hàng, chúng tôi ượ ả ươ ệ ở ử bu c ph i suy nghĩ đ tìm ra c h i ki m ti n. Khi b t đ u công vi c kinh doanh, m c a ộ ả ể ơ ộ ế ề ắ ầ ệ ở ử th vi n truy n tranh, chúng tôi t qu n lý v n đ tài chính c a mình, không còn ph thu c ư ệ ệ ự ả ấ ề ủ ụ ộ vào m t ông ch nào khác n a, đi u t t nh t là vi c kinh doanh này đã sinh ra ti n b c cho ộ ủ ữ ề ố ấ ệ ề ạ chúng tôi, th m chí c khi chúng tôi không c n có m t đó. ậ ả ầ ặ ở Thay vì tr công, ng i cha giàu đã cho chúng tôi nhi u h n th ... ả ườ ề ơ ế Ch ng 3 ươ Bài 2 : T i sao ph i d y con v tài chính? ạ ả ạ ề H u h t m i ng i không nh n ra r ng: trong cu c s ng, v n đ không ph i là b n ầ ế ọ ườ ậ ằ ộ ố ấ ề ả ạ ki m đ c bao nhiêu ti n mà là b n gi đ c bao nhiêu ti n và làm cho nó sinh sôi n y n ế ượ ề ạ ữ ượ ề ả ở nh th nào. ư ế Đi u đó cũng gi ng nh tr ng m t cái cây v y. Ban đ u, b n s ph i m t r t nhi u ề ố ư ồ ộ ậ ầ ạ ẽ ả ấ ấ ề công s c đ chăm bón nó, đ n m t ngày nào đó, khi r cây đã đâm sâu vào lòng đ t, cái cây ứ ể ế ộ ễ ấ đã đ l n đ t mình phát tri n, b n s không c n ph i t n công chăm bón n a mà v n có ủ ớ ể ự ể ạ ẽ ầ ả ố ữ ẫ th đ c h ng nh ng mùa qu ng t lành. ể ượ ưở ữ ả ọ Mu n cho cái cây ti n b c c a b n phát tri n, b n ph i có nhi u ki n th c v tài ố ề ạ ủ ạ ể ạ ả ề ế ứ ề chánh đ bi t chăm bón nó th t đúng cách. ể ế ậ Khi b t đ u h c cách làm giàu. tôi và Mike hãy còn là nh ng đ a tr nên ng i cha giàu đã ắ ầ ọ ữ ứ ẻ ườ nghĩ ra m t cách đ n gi n đ d y chúng tôi. Trong nhi u năm, ông đã v nh ng b c v và ộ ơ ả ể ạ ề ẽ ữ ứ ẽ s d ng nh ng t ng đ n gi n đ Mike và tôi hi u đ c nh ng bi t ng và s v n đ ng ử ụ ữ ừ ữ ơ ả ể ể ượ ữ ệ ữ ự ậ ộ c a ti n b c. Nhi u năm sau đó ông m i b t đ u thêm vào nh ng con s . Tuy đ n gi n ủ ề ạ ề ớ ắ ầ ữ ố ơ ả nh ng nh ng b c v này đã góp ph n h ng d n hai đ a tr bé nh trong m t bài toán s ư ữ ứ ẽ ầ ướ ẫ ứ ẻ ỏ ộ ố h c kh ng l v tài chính, hình thành m t n n t ng sâu s c và kiên c ọ ổ ồ ề ộ ề ả ắ ố Quy lu t 1. B n ph i bi t s khác nhau gi a tài s n (asset) và tiêu s n (liability) và ậ ạ ả ế ự ữ ả ả đ đ c giàu có, b n ph i mua tài s n. ể ượ ạ ả ả Nghe thì có v đ n gi n đ n bu n c i, nh ng h u h t m i ng i đ u không bi t ẻ ơ ả ế ồ ườ ư ầ ế ọ ườ ề ế đ c nó uyên thâm đ n m c nào, vì h không bi t đ c s khác nhau gi a m t tài s n và ượ ế ứ ọ ế ượ ự ữ ộ ả m t tiêu s n là đâu. ộ ả ở "Ng i giàu ki m đ c tài s n. Ng i nghèo và ng i trung l u ch thu đ c tiêu ườ ế ượ ả ườ ườ ư ỉ ượ s n, nh ng h nghĩ r ng h đã ki m đ c tài s n." Khi ng i cha giàu gi i thích đi u này ả ư ọ ằ ọ ế ượ ả ườ ả ề cho Mike và tôi, chúng tôi nghĩ ông đang nói đùa. Chúng tôi đang ch đ i m t bí m t làm ờ ợ ộ ậ giàu, v y mà ông l i tr l i nh th đ y. Nó đ n gi n đ n m c chúng tôi ph i kh ng l i ậ ạ ả ờ ư ế ấ ơ ả ế ứ ả ự ạ m t lúc lâu đ suy nghĩ v đi u đó. ộ ể ề ề "Bác mu n nói t t c nh ng đi u chúng con c n bi t là: tài s n là gì, sau đó ph i đi ố ấ ả ữ ề ầ ế ả ả ki m nó và r i chúng con s giàu có sao?" Tôi ng v c h i. ế ồ ẽ ờ ự ỏ Ng i cha giàu g t đ u. "Đ n gi n th thôi." "N u ch đ n gi n nh th , t i sao nh ng ườ ậ ầ ơ ả ế ế ỉ ơ ả ư ế ạ ữ ng i khác không giàu đ c?" Tôi l i h i. ườ ượ ạ ỏ Ng i cha giàu m m c i. "Vì ng i ta không bi t đ c s khác nhau gi a tài s n và tiêu ườ ỉ ườ ườ ế ượ ự ữ ả s n." ả "T i sao ng i l n l i ng ng n th nh? N u đó ch là m t đi u đ n gi n nh ng quan ạ ườ ớ ạ ớ ẩ ế ỉ ế ỉ ộ ề ơ ả ư tr ng thì t i sao ng i ta l i không mu n tìm hi u?" ọ ạ ườ ạ ố ể Ng i cha giàu ph i m t vài phút m i gi i thích đ c cho chúng tôi bi t tài s n là gì và ườ ả ấ ớ ả ượ ế ả tiêu s n là gì. ả Là m t ng i l n, tôi c m th y gi i thích đi u này v i nh ng ng i l n khác th t khó ộ ườ ớ ả ấ ả ề ớ ữ ườ ớ ậ khăn. Vì sao v y? Vì ng i l n khôn ngoan h n. G n nh trong m i tr ng h p, h u h t ậ ườ ớ ơ ầ ư ọ ườ ợ ầ ế ng i l n không n m đ c s đ n gi n c a m t ý t ng vì h đ c giáo d c khác nhau. ườ ớ ắ ượ ự ơ ả ủ ộ ưở ọ ượ ụ Và m t ng i l n thông minh th ng c m th y b h th p khi ph i chú ý đ n nh ng khái ộ ườ ớ ườ ả ấ ị ạ ấ ả ế ữ ni m quá đ n gi n. ệ ơ ả Ng i cha giàu tin vào quy lu t KISS - "Gi Cho Đ n Gi n" (Keep It Simple Stupid) - vì ườ ậ ữ ơ ả v y ông c làm cho m i th tr nên th t đ n gi n v i hai chúng tôi... ậ ố ọ ứ ở ậ ơ ả ớ Ông nói: "Nh ng đi u xác đnh nên m t tài s n không ph i là t ng mà là nh ng con s . ữ ề ị ộ ả ả ừ ữ ữ ố Và n u các con không bi t đ c s thì các con không th xác đnh đ c m t tài s n trong ế ế ọ ố ể ị ượ ộ ả m bòng bong y đâu." ớ ấ Trong k toán, v n đ không ph i b n thân nh ng con s mà là nh ng con s y nói lên ế ấ ề ả ở ả ữ ố ữ ốấ đi u gì. Cũng nh t ng v y, v n đ không ph i b n thân t ng mà là câu chuy n ề ư ừ ữ ậ ấ ề ả ở ả ừ ữ ệ nh ng t ng y k . ữ ừ ữ ấ ể "N u con mu n tr nên giàu có, con ph i đ c đ c và hi u đ c nh ng con s ." Ng i ế ố ở ả ọ ượ ể ượ ữ ố ườ cha giàu l p đi l p l i câu nói y c ngàn l n v i chúng tôi: "Ng i giàu ki m đ c tài ặ ặ ạ ấ ả ầ ớ ườ ế ượ s n. Ng i nghèo và ng i trung l u ch ki m đ c tiêu s n." ả ườ ườ ư ỉ ế ượ ả Mô hình vòng quay c a m t tài s n: ủ ộ ả Hình h p trên là B n kê l i t c, hay còn g i là B n kê l i l . Nó đo các kho n thu nh p ộ ở ả ợ ứ ọ ả ờ ỗ ả ậ và chi phí, ti n vào và ti n ra. Cái h p bên d i là B n cân đ i thu chi. Nó đ c g i nh ề ề ộ ướ ả ố ượ ọ ư v y vì nó đòi h i ph i có s cân đ i gi a tài s n và tiêu s n. Lý do chính gây ra nh ng ậ ỏ ả ự ố ữ ả ả ữ cu c v t l n tài chính đ n gi n là vì ng i ta không bi t đ c s khác nhau gi a m t tài ộ ậ ộ ơ ả ườ ế ượ ự ữ ộ s n và m t tiêu s n. Nguyên nhân c a s nh m l n chính là vì đnh nghĩa c a hai t này. ả ộ ả ủ ự ầ ẫ ị ủ ừ Càng c tra t đi n, b n s ch càng nh m l n nhi u h n thôi. ố ự ể ạ ẽ ỉ ầ ẫ ề ơ Ng i cha giàu đã nói v i hai chúng tôi m t cách đ n gi n r ng: ườ ớ ộ ơ ả ằ "Tài s n b ti n vào túi các con, còn tiêu s n thì lôi ti n ra kh i túi." ả ỏ ề ả ề ỏ Mô hình vòng quay c a m t tiêu s n: ủ ộ ả N u b n mu n tr nên giàu có, hãy mua tài s n. N u mu n tr nên nghèo đi, hãy mua tiêu ế ạ ố ở ả ế ố ở s n. ả Chính vì không phân bi t đ c s khác nhau này mà r t nhi u ng i g p các r c r i v tài ệ ượ ự ấ ề ườ ặ ắ ố ề chính. "Mù ch " và "mù s " đ u là nguyên nhân gây ra nh ng khó khăn tài chính. N u ng i ta ữ ố ề ữ ế ườ g p khó khăn tài chính nghĩa là đang có m t đi u gì đó mà h không hi u đ c: ho c ặ ộ ề ọ ể ượ ặ nh ng t ng ho c nh ng con s . Ng i giàu phát tài đ c là nh h "bi t đ c bi t vi t" ữ ừ ữ ặ ữ ố ườ ượ ờ ọ ế ọ ế ế trong nhi u lĩnh v c khác nhau h n nh ng ng i đang ph i v t l n v tài chính. Vì v y, ề ự ơ ữ ườ ả ậ ộ ề ậ n u b n mu n giàu có và gi đ c c a c i, b n c n ph i hi u bi t v tài chính, c v t ế ạ ố ữ ượ ủ ả ạ ầ ả ể ế ề ả ề ừ ng l n nh ng con s . ữ ẫ ữ ố Mũi tên trong s đ bi u th vòng quay ti n m t. Ch toàn nh ng con s thì th hi n đ c ơ ồ ể ị ề ặ ỉ ữ ố ể ệ ượ r t ít. Ch toàn t ng cũng không nói lên đ c gì nhi u. Đó là câu chuy n v s tính toán. ấ ỉ ừ ữ ượ ề ệ ề ự Khi báo cáo tài chính, vi c đ c nh ng con s nghĩa là đang nhìn vào c t truy n, câu chuy n ệ ọ ữ ố ố ệ ệ k v n i đ n c a vòng quay ti n m t. Trong 80% các gia đình, câu chuy n tài chính kém ể ề ơ ế ủ ề ặ ệ vui không ph i vì h không làm ra ti n mà vì h dùng ti n đ mua tiêu s n ch không mua ả ọ ề ọ ề ể ả ứ tài s n. ả Nh ng s đ trên th hi n vòng quay ti n m t trong cu c s ng ng i nghèo, ng i trung ữ ơ ồ ể ệ ề ặ ộ ố ườ ườ l u và ng i giàu. Chính là vòng quay ti n m t đang k chuy n, câu chuy n v m t ng i ư ườ ề ặ ể ệ ệ ề ộ ườ s d ng ti n b c c a anh ta nh th nào, anh ta làm gì sau khi c m ti n trong tay ử ụ ề ạ ủ ư ế ầ ề Ng i ta th ng nói r ng: "Tôi đang m c n , vì v y tôi ph i đi ki m ti n." ườ ườ ằ ắ ợ ậ ả ế ề Nh ng có nhi u ti n th ng không gi i quy t đ c v n đ th t s nó ch làm cho m i ư ề ề ườ ả ế ượ ấ ề ậ ự ỉ ọ chuy n tr nên tr m tr ng h n thôi. ệ ở ầ ọ ơ Ti n làm cho nh ng sai l m bi th m c a con ng i tr nên hi n nhiên. Chính vì v y mà ề ữ ầ ả ủ ườ ở ể ậ thông th ng, khi ng i ta đ c h ng m t v n may b t ng - ví d nh đ c th a ườ ườ ượ ưở ộ ậ ấ ờ ụ ư ượ ừ h ng gia tài, tăng l ng hay trúng s - tr c sau gì thì h cũng s tr v v i tình tr ng tài ưở ươ ố ướ ọ ẽ ở ề ớ ạ chính h n đ n nh ban đ u, n u không mu n nói là t h n lúc đ u n a. Ti n ch làm n i ỗ ộ ư ầ ế ố ệ ơ ầ ữ ề ỉ ổ b t mô hình vòng quay ti n m t trong đ u b n. N u b n th ng s d ng h t m i th b n ậ ề ặ ầ ạ ế ạ ườ ử ụ ế ọ ứ ạ có thì g n nh ch c ch n là vi c tăng l ng s d n đ n tăng chi tiêu. ầ ư ắ ắ ệ ươ ẽ ẫ ế Chúng ta th ng ki m ti n b ng k năng ngh nghi p c a mình và đa s sinh viên r i ườ ế ề ằ ỹ ề ệ ủ ố ờ tr ng mà không có m t k năng tài chính nào, nên dù hàng tri u ng i có h c theo đu i ườ ộ ỹ ệ ườ ọ ổ ngh nghi p c a mình m t cách thành công, h v n g p ph i r t nhi u khó khăn tài chính. ề ệ ủ ộ ọ ẫ ặ ả ấ ề H làm vi c v t v nh ng không giàu đ c. Đi u thi u sót trong v n h c c a h không ọ ệ ấ ả ư ượ ề ế ố ọ ủ ọ ph i là làm th nào đ ki m ti n, mà là làm th nào đ s d ng ti n - ki m đ c ti n r i ả ế ể ế ề ế ể ử ụ ề ế ượ ề ồ thì c n ph i làm gì v i chúng. Cái đó g i là năng l c tài chính - b n làm gì v i ti n b c sau ầ ả ớ ọ ự ạ ớ ề ạ khi đã ki m ra chúng, làm sao đ gi không cho ng i khác chi m l y, b n gi chúng ế ể ữ ườ ế ấ ạ ữ đ c bao lâu, ti n b c s làm vi c cho b n nh th nào? ượ ề ạ ẽ ệ ạ ư ế H u h t nh ng khó khăn tài chính ng i ta g p ph i là do h không hi u đ c vòng quay ầ ế ữ ườ ặ ả ọ ể ượ ti n m t. M t ng i có th đ c h c hành t i n i t i ch n, thành công trong s nghi p ề ặ ộ ườ ể ượ ọ ớ ơ ớ ố ự ệ nh ng v n không hi u gì v tài chính. Nh ng ng i này th ng ph i làm vi c nhi u h n ư ẫ ể ề ữ ườ ườ ả ệ ề ơ c n thi t vì h đã h c cách làm vi c chăm ch, nh ng không đ c h c cách bu c ti n b c ầ ế ọ ọ ệ ỉ ư ượ ọ ộ ề ạ ph i làm vi c cho mình. ả ệ CÂU CHUY N V M T GI C M TÀI CHÍNH TR THÀNH M T C N ÁC Ệ Ề Ộ Ấ Ơ Ở Ộ Ơ M NG TÀI CHÍNH Ộ Cu n phim v nh ng ng i làm vi c chăm ch có s n m t khuôn m u. Sau khi k t hôn, ố ề ữ ườ ệ ỉ ẵ ộ ẫ ế nh ng c p v ch ng tr li n thuê m t căn h đ . V n đ là căn h thì quá tù túng, nên ữ ặ ợ ồ ẻ ề ộ ộ ểở ấ ề ộ h quy t đnh ph i ti t ki m đ mua m t ngôi nhà trong m ng và có th có con. Lúc này ọ ế ị ả ế ệ ể ộ ộ ể h có hai ngu n thu nh p và h b t đ u t p trung vào s nghi p c a mình. Thu nh p c a ọ ồ ậ ọ ắ ầ ậ ự ệ ủ ậ ủ h b t đ u tăng lên. ọ ắ ầ Chi phí s m t c a h u h t m i ng i là thu : thu thu nh p, thu giá tr gia tăng khi tiêu ố ộ ủ ầ ế ọ ườ ế ế ậ ế ị xài, mua s m hàng hoá... Khi thu nh p tăng, chi phí tăng theo, s tiêu s n cũng s tăng lên. ắ ậ ố ả ẽ Có th ch ng minh b ng cách quay l i ví d c a c p v ch ng tr . K t qu c a vi c thu ể ứ ằ ạ ụ ủ ặ ợ ồ ẻ ế ả ủ ệ nh p tăng lên là h quy t đnh s đi mua ngôi nhà trong m ng. Khi đã có nhà, h s ph i ậ ọ ế ị ẽ ộ ọ ẽ ả tr m t th thu m i g i là thu b t đ ng s n. Sau đó h mua m t chi c xe m i, đ đ c ả ộ ứ ế ớ ọ ế ấ ộ ả ọ ộ ế ớ ồ ạ m i và nh ng d ng c m i đ h p v i ngôi nhà m i c a mình. R i h b ng gi t mình ớ ữ ụ ụ ớ ể ợ ớ ớ ủ ồ ọ ỗ ậ nh n ra r ng phía c t tiêu s n đ y nh ng món n c m c và n tín d ng. ậ ằ ộ ả ầ ữ ợ ầ ố ợ ụ Lúc này, h r i vào cái b y Rat Race. R i m t đ a tr ra đ i. H làm vi c nhi u h n. ọ ơ ẫ ồ ộ ứ ẻ ờ ọ ệ ề ơ Nhi u ti n h n và thu cao h n, g i là đóng thu theo thu nh p. Quá trình đó c l p đi l p ề ề ơ ế ơ ọ ế ậ ứ ặ ặ l i. M t t m th tín d ng đ c g i đ n. H s d ng nó. Nó h t h n. M t công ty cho vay ạ ộ ấ ẻ ụ ượ ở ế ọ ử ụ ế ạ ộ g i đ n và b o r ng "tài s n" l n nh t c a h , ngôi nhà, đ c đnh giá cao. Công ty này ọ ế ả ằ ả ớ ấ ủ ọ ượ ị đ a ra m t món n b o đ m (bill consolidation loan) và b o r ng t t h n h t là thanh toán ư ộ ợ ả ả ả ằ ố ơ ế nh ng món n lãi su t cao b ng th tín d ng c a h . Bên c nh đó, l i t c nh mái nhà c a ữ ợ ấ ằ ẻ ụ ủ ọ ạ ợ ứ ờ ủ h chính là s kh u tr thu . H làm theo đi u đó, và th dài nh nhõm. Nh ng t m th ọ ự ấ ừ ế ọ ề ở ẹ ữ ấ ẻ tín d ng đã đ c tr . Bây gi h gom nh ng món n tiêu th l i thành m t văn t c m ụ ượ ả ờ ọ ữ ợ ụ ạ ộ ự ầ nhà. S ti n ph i tr gi m xu ng vì h gia h n món n đ n 30 năm c mà. ố ề ả ả ả ố ọ ạ ợ ế ơ Nh ng ng i hàng xóm g i đi n r h đi mua s m, vì đang có đ t bán hàng gi m giá M t ữ ườ ọ ệ ủ ọ ắ ợ ả ộ c h i đ ti t ki m chút ít ti n. H t nh : "Tôi s không mua gì c . Tôi ch đi xem thôi." ơ ộ ể ế ệ ề ọ ự ủ ẽ ả ỉ Nh ng ngay khi nhìn th y m t v t gì đó, h l i l y t m th tín d ng ra ư ấ ộ ậ ọ ạ ấ ấ ẻ ụ Tôi r t th ng g p nh ng c p v ch ng nh th . Tên h thì khác nhau nh ng tình tr ng ấ ườ ặ ữ ặ ợ ồ ư ế ọ ư ạ tài chính thì gi ng nhau c . Nh ng thói quen tiêu xài đã bu c h ph i ki m thêm nhi u ố ả ữ ộ ọ ả ế ề ngu n thu nh p khác. ồ ậ H không bi t r ng chính cách tiêu xài ti n c a h , là nguyên nhân chính gây ra nh ng ọ ế ằ ề ủ ọ ữ cu c v t l n tài chính. M i chuy n là do không hi u bi t v tài chính và không phân bi t ộ ậ ộ ọ ệ ể ế ề ệ đ c s khác nhau gi a tài s n và tiêu s n. ượ ự ữ ả ả Ng i nghèo và ng i trung l u r t th ng cho phép ti n b c làm ch mình. M i bu i ườ ườ ư ấ ườ ề ạ ủ ỗ ổ sáng h ch đ n gi n th c d y và đi làm mà quên t h i r ng nh ng đi u mình đang làm có ọ ỉ ơ ả ứ ậ ự ỏ ằ ữ ề ý nghĩa gì hay không. Không am hi u nhi u v ti n b c, ph n l n m i ng i đ cho quy n ể ề ề ề ạ ầ ớ ọ ườ ể ề l c đáng s c a ti n b c đi u khi n mình. ự ợ ủ ề ạ ề ể Ng i ta th ng làm m t vi c gì đó vì nh ng ng i khác cũng làm nh v y. H thích ườ ườ ộ ệ ữ ườ ư ậ ọ ng mà không chu đ t câu h i. H l p l i m t cách không suy nghĩ nh ng đi u h nghe ứ ị ặ ỏ ọ ặ ạ ộ ữ ề ọ đ c, nh ng ý t ng theo ki u "căn nhà là c m t tài s n", "ngôi nhà là s đ u t l n nh t ượ ữ ưở ể ả ộ ả ự ầ ư ớ ấ c a b n", "hãy tìm m t công vi c an toàn", "đ ng m o hi m" ủ ạ ộ ệ ừ ạ ể Khi Mike và tôi 16 tu i, chúng tôi b t đ u làm vi c cho cha Mike sau gi h c và m i ổ ắ ầ ệ ờ ọ ỗ cu i tu n. Chúng tôi th ng ng i cùng v i cha Mike trong khi ông ti p nh ng nhân viên ố ầ ườ ồ ớ ế ữ ngân hàng, lu t s , k toán viên, ng i môi gi i, nhà đ u t , nhà qu n lý và nh ng ng i ậ ư ế ườ ớ ầ ư ả ữ ườ lao đ ng... Cha Mike đã không đi theo đám đông. Ông có nh ng suy nghĩ riêng và ông r t ộ ữ ấ ghét câu nói: "Chúng tôi ph i làm v y vì m i ng i đ u làm v y." Ông cũng không a ả ậ ọ ườ ề ậ ư nh ng t nh "không th ." N u b n mu n ông làm m t đi u gì đó, ch c n nói khích r ng: ữ ừ ư ể ế ạ ố ộ ề ỉ ầ ằ "Tôi không nghĩ anh có th làm đ c đi u đó." ể ượ ề Khi ng i d nh ng bu i h p c a ông, Mike và tôi h c đ c nhi u th . Cha c a Mike ồ ự ữ ổ ọ ủ ọ ượ ề ứ ủ không đ c h c nhi u tr ng nh ng ông rành v tài chính và cu i cùng đã thành công. ượ ọ ề ở ườ ư ề ố Ông th ng nói v i chúng tôi: "M t ng i thông minh thuê nh ng ng i còn thông minh ườ ớ ộ ườ ữ ườ h n anh ta n a." ơ ữ Tôi nh lúc tôi v nh ng s đ này cho cha tôi xem và ch cho ông h ng đi c a m t vòng ớ ẽ ữ ơ ồ ỉ ướ ủ ộ quay ti n m t, nh ng chi phí l thu c khi làm ch m t ngôi nhà. M t ngôi nhà l n nghĩa là ề ặ ữ ệ ộ ủ ộ ộ ớ chi phí l n, và vòng quay ti n m t s ti p t c đi ra ngoài qua c t chi phí. ớ ề ặ ẽ ế ụ ộ Tôi bi t r ng v i nhi u ng i, m t ngôi nhà đ p là s đ u t l n nh t c a h , dù r ng ế ằ ớ ề ườ ộ ẹ ự ầ ư ớ ấ ủ ọ ằ nó không ph i là m t tài s n mà là m t tiêu s n, vì nó làm cho ti n ra kh i túi nhi u h n. ả ộ ả ộ ả ề ỏ ề ơ Tuy nhiên, s có nhi u ng i không đ ng ý v i tôi b i l m t ngôi nhà đ p r t d gây xúc ẽ ề ườ ồ ớ ở ẽ ộ ẹ ấ ễ c m. Và khi nói đ n chuy n ti n b c thì nh ng c m xúc m nh m s làm m đi trí thông ả ế ệ ề ạ ữ ả ạ ẽ ẽ ờ minh tài chính. 1. Khi nh c chuy n nhà c a, tôi mu n nói r ng: h u h t m i ng i ph i làm vi c su t đ i ắ ệ ử ố ằ ầ ế ọ ườ ả ệ ố ờ đ tr ti n cho m t ngôi nhà mà h không bao gi th c s đ c s h u. Nói cách khác, sau ể ả ề ộ ọ ờ ự ự ượ ở ữ nhi u năm, h u h t m i ng i đ u mu n mua m t ngôi nhà m i, m i l n mua nhà s d n ề ầ ế ọ ườ ề ố ộ ớ ỗ ầ ẽ ẫ đ n m t món n kéo dài nhi u năm trong khi n căn nhà tr c còn ch a tr xong. ế ộ ợ ề ợ ướ ư ả 2. Nhà c a không ph i lúc nào cũng tăng giá. Đi u m t mát l n nh t là b n đ m t đi ử ả ề ấ ớ ấ ạ ể ấ nh ng c h i. N u b n đ u t toàn b ti n b c cho ngôi nhà, b n b bu c ph i làm vi c ữ ơ ộ ế ạ ầ ư ộ ề ạ ạ ị ộ ả ệ v t v h n vì ti n b c s ti p t c chuy n qua bên c t chi phí thay vì thêm vào c t tài s n, ấ ả ơ ề ạ ẽ ế ụ ể ộ ộ ả đó chính là khuôn m u kinh đi n vòng quay ti n m t c a nh ng gia đình trung l u. N u ẫ ể ề ặ ủ ữ ư ế ban đ u m t c p v ch ng tr đ dành nhi u ti n vào c t tài s n thì nh ng năm sau này h ầ ộ ặ ợ ồ ẻ ể ề ề ộ ả ữ ọ s s ng d dàng h n, nh t là khi con cái đ n tu i đi h c. Tài s n c a h s phát tri n lên ẽ ố ễ ơ ấ ế ổ ọ ả ủ ọ ẽ ể và có th giúp h ki m soát các chi phí. Thông th ng thì có m t ngôi nhà cũng gi ng nh ể ọ ể ườ ộ ố ư gánh m t món n tr giá nhà ph i tr và làm tăng các chi phí c a b n. ộ ợ ị ả ả ủ ạ Tóm l i, k t qu cu i cùng khi quy t đnh s h u m t căn nhà quá đ t ti n thay vì nên b t ạ ế ả ố ế ị ở ữ ộ ắ ề ắ đ u m t danh m c v n đ u t , s tác đ ng m nh vào m t cá nhân theo ít nh t là ba cách: ầ ộ ụ ố ầ ư ẽ ộ ạ ộ ấ 1. M t th i gian, trong lúc nh ng tài s n khác có th s đ c nâng giá tr lên. ấ ờ ữ ả ể ẽ ượ ị 2. M t m t ph n v n, vì s ti n đó có th đ c đem đi đ u t thay vì ph i tr các chi phí ấ ộ ầ ố ố ề ể ượ ầ ư ả ả b o qu n tr c ti p liên quan đ n ngôi nhà. ả ả ự ế ế 3. M t c h i rèn luy n. Ng i ta th ng coi ngôi nhà, ti n ti t ki m và k ho ch l ng ấ ơ ộ ệ ườ ườ ề ế ệ ế ạ ươ h u là t t c nh ng gì h có trong c t tài s n. Vì không đ u t nên h đ m t đi nh ng ư ấ ả ữ ọ ộ ả ầ ư ọ ể ấ ữ kinh nghi m đ u t và s không bao gi có th tr thành "nh ng nhà đ u t sành đi u." ệ ầ ư ẽ ờ ể ở ữ ầ ư ệ Tôi không nói b n đ ng mua nhà. Tôi mu n nói, hãy hi u đ c s khác nhau gi a m t tài ạ ừ ố ể ượ ự ữ ộ s n và m t tiêu s n. Khi mu n có m t căn nhà l n h n, đ u tiên tôi ph i mua m t s tài ả ộ ả ố ộ ớ ơ ầ ả ộ ố s n đ có th phát sinh vòng quay ti n m t đ tr cho ngôi nhà y đã. ả ể ể ề ặ ủ ả ấ Nh ng b n kê tài chính cá nhân c a cha ru t tôi là minh ch ng t t nh t cho cu c s ng ữ ả ủ ộ ứ ố ấ ộ ố c a m t con ng i trong vòng Rat Race. Các chi phí c a ông d ng nh luôn đu i k p các ủ ộ ườ ủ ườ ư ổ ị thu nh p, không h cho phép ông đ u t vào m t tài s n nào. K t qu là s tiêu s n c a ậ ề ầ ư ộ ả ế ả ố ả ủ ông, ví d nh nh ng món c m c hay n th tín d ng, còn l n h n c s tài s n. Nh ng ụ ư ữ ầ ố ợ ẻ ụ ớ ơ ả ố ả ữ b c tranh sau còn có giá tr h n c ngàn t ng : ứ ị ơ ả ừ ữ Trái l i, b n kê tài chính cá nhân c a ng i cha giàu l i ph n ánh k t qu c a m t ạ ả ủ ườ ạ ả ế ả ủ ộ cu c s ng dành cho vi c đ u t và gi m đ n m c t i thi u các tiêu s n: ộ ố ệ ầ ư ả ế ứ ố ể ả Xem l i b n kê tài chính c a ng i cha giàu ta s hi u t i sao ng i giàu càng ngày càng ạ ả ủ ườ ẽ ể ạ ườ giàu h n. C t tài s n làm phát sinh nhi u thu nh p h n s c n thi t cho các chi phí, và ơ ộ ả ề ậ ơ ố ầ ế chúng l i đ c đem đ u t l i vào c t tài s n. C t tài s n s ngày càng phát tri n và vì ạ ượ ầ ư ạ ộ ả ộ ả ẽ ể v y mà s thu nh p s ngày càng nhi u h n. ậ ố ậ ẽ ề ơ K t qu là ng i giàu ngày càng giàu h n. ế ả ườ ơ Nh ng ng i trung l u luôn g p ph i nh ng khó khăn tài chính không d t vì thu nh p ữ ườ ư ặ ả ữ ứ ậ chính c a h là ti n l ng, và khi ti n l ng tăng thì thu cũng tăng. Mà khi l ng tăng thì ủ ọ ề ươ ề ươ ế ươ các chi phí c a h cũng có khuynh h ng gia tăng b ng s ti n d , vì v y mà xu t hi n ủ ọ ướ ằ ố ề ư ậ ấ ệ c m t "Rat Race." H xem ngôi nhà nh m t tài s n l n nh t trong khi nó th c ra là m t ụ ừ ọ ư ộ ả ớ ấ ự ộ lo i tiêu s n, thay vì ph i đ u t ti n b c cho nh ng tài s n th t s có th t o ra thu nh p. ạ ả ả ầ ư ề ạ ữ ả ậ ự ể ạ ậ Khuôn m u c a vi c xem ngôi nhà nh m t s đ u t và tri t lý cho r ng: l ng tăng ẫ ủ ệ ư ộ ự ầ ư ế ằ ươ nghĩa là b n có th mua m t ngôi nhà l n h n, hay tiêu xài nhi u h n, chính là n n t ng ạ ể ộ ớ ơ ề ơ ề ả cho m t xã h i đ y n n n nh ngày nay. Quá trình gia tăng chi phí đ y nhi u gia đình đ n ộ ộ ầ ợ ầ ư ẩ ề ế nh ng món n ngày càng l n h n và tình tr ng tài chính không ch c ch n h n, dù r ng có ữ ợ ớ ơ ạ ắ ắ ơ ằ th h đang đ c thăng ti n trong công vi c và đ c tr l ng cao h n m c bình th ng. ể ọ ượ ế ệ ượ ả ươ ơ ứ ườ Bi kch đây là vi c thi u ki n th c tài chính ban đ u đã t o ra nh ng r i ro mà giai c p ị ở ệ ế ế ứ ầ ạ ữ ủ ấ trung l u ph i đ i m t. Lý do h mu n đ c an toàn là vì v th tài chính c a h quá mong ư ả ố ặ ọ ố ượ ị ế ủ ọ manh. B n cân đ i thu chi c a h không cân b ng. Chúng chu gánh n ng c a quá nhi u ả ố ủ ọ ằ ị ặ ủ ề tiêu s n mà không có m t tài s n th c s nào làm phát sinh thu nh p c . Thông th ng, ả ộ ả ự ự ậ ả ườ ngu n thu nh p duy nh t c a h là ti n l ng. Sinh k c a h ph thu c vào các ông ch . ồ ậ ấ ủ ọ ề ươ ế ủ ọ ụ ộ ủ Vì v y, khi đ n l t mình đ c cu c s ng "chia bài", nh ng ng i này không th n m ậ ế ượ ượ ộ ố ữ ườ ể ắ b t đ c nh ng c h i t t. H mu n đ c an toàn đ n gi n vì h đang ph i làm vi c v t ắ ượ ữ ơ ộ ố ọ ố ượ ơ ả ọ ả ệ ấ v tr thu m c cao nh t và gánh hàng đ ng n n n ả ả ếở ứ ấ ố ợ ầ Nh tôi đã nói ph n tr c, quy lu t quan tr ng nh t là bi t đ c s khác nhau gi a tài ư ở ầ ướ ậ ọ ấ ế ượ ự ữ s n và tiêu s n. M t khi b n đã hi u đ c nh ng khác bi t này, hãy t p trung m i n l c ả ả ộ ạ ể ượ ữ ệ ậ ọ ỗ ự đ mua nh ng tài s n có khá năng phát sinh thu nh p. Đó là cách t t nh t đ b t đ u con ể ữ ả ậ ố ấ ể ắ ầ đ ng làm giàu. C ti p t c nh v y c t tài s n c a b n s tăng lên. C g ng chi t gi m ườ ứ ế ụ ư ậ ộ ả ủ ạ ẽ ố ắ ế ả tiêu s n và chi phí xu ng, b n s có nhi u ti n h n đ đ vào c t tài s n. Ch ng m y ả ố ạ ẽ ề ề ơ ể ổ ộ ả ẳ ấ ch c thì n n t ng tài s n c a b n s v ng vàng đ n m c b n có th nghĩ đ n vi c đ u ố ề ả ả ủ ạ ẽ ữ ế ứ ạ ể ế ệ ầ t ... ư Gi i trung l u g i vi c đ u t là m t hành đ ng "m o hi m." Th t ra b n thân vi c đ u ớ ư ọ ệ ầ ư ộ ộ ạ ể ậ ả ệ ầ t không h m o hi m. Chính s thi u thông minh nhanh nh y v tài chính và thi u nh ng ư ề ạ ể ự ế ạ ề ế ữ ki n th c tài chính đ n gi n m i là nguyên nhân gây ra s m o hi m. ế ứ ơ ả ớ ự ạ ể N u b n làm theo nh ng đi u mà đa s m i ng i th ng làm. nói chung công vi c c a ế ạ ữ ề ố ọ ườ ườ ệ ủ b n s nh th này: ạ ẽ ư ế 1. Nuôi ch . H u h t nh ng ng i làm vi c h ng l ng đ u làm cho các ông ch hay ủ ầ ế ữ ườ ệ ưở ươ ề ủ nh ng c đông giàu h n. Nh ng n l c và thành công c a b n s giúp cho ng i ch thành ữ ổ ơ ữ ỗ ự ủ ạ ẽ ườ ủ công h n và có nhi u ti n h n. ơ ề ề ơ 2. Nuôi chính quy n. Chính quy n nh n ph n mình trong s l ng c a b n th m chí tr c ề ề ậ ầ ố ươ ủ ạ ậ ướ khi b n nhìn th y nó n a. Khi c g ng làm vi c chăm ch h n, ch đ n gi n là b n đang ạ ấ ữ ố ắ ệ ỉ ơ ỉ ơ ả ạ làm gia tăng s thu ph i n p cho chính quy n. ố ế ả ộ ề 3. Nuôi ngân hàng. Sau khi tr thu , chi phí l n nh t k ti p th ng là nh ng món n tín ả ế ớ ấ ế ế ườ ữ ợ d ng. ụ V n đ là khi b n c g ng làm vi c chăm ch h n thì ba gi i trên s l y đi m t ph n chi ấ ề ạ ố ắ ệ ỉ ơ ớ ẽ ấ ộ ầ l n h n trong nh ng n l c c a b n. Vì v y, b n ph i h c cách làm th nào đ cho các n ớ ơ ữ ỗ ự ủ ạ ậ ạ ả ọ ế ể ỗ l c c a b n có th làm tăng l i nhu n tr c ti p cho b n thân và gia đình mình. ự ủ ạ ể ợ ậ ự ế ả M t khi b n đã quy t đnh t p trung h t tâm trí đ chăm nom vi c kinh doanh riêng, b n s ộ ạ ế ị ậ ế ể ệ ạ ẽ xác đnh m t m c tiêu nh th nào? V i h u h t m i ng i, h ph i gi l y ngh nghi p ị ộ ụ ư ế ớ ầ ế ọ ườ ọ ả ữ ấ ề ệ c a mình và d a vào ti n l ng đ ki m tài s n . ủ ự ề ươ ể ế ả Khi tài s n l n lên, h s đo m c đ thành công nh thêm nào? Khi nào ng i ta m i nh n ả ớ ọ ẽ ứ ộ ư ườ ớ ậ ra r ng mình đã giàu có đã có ti n? Ngay khi bi t đ c nh ng đ nh nghĩa v tài s n và tiêu ằ ề ế ượ ữ ị ề ả s n, tôi cũng đã đ nh nghĩa riêng cho mình v s có ti n. Đúng ra tôi đã m n đ nh nghĩa ả ị ề ự ề ượ ị này c a m t ng i b n tên là Buckminster Fuller. ủ ộ ườ ạ Anh y nói: "S có ti n chinh là kh năng t n t i c a m t ng i trong m t s ngày s p ấ ự ề ả ồ ạ ủ ộ ườ ộ ố ắ t i..." hay nói cách khác, n u hôm nay b n ng ng làm vi c thì b n s t n t i đ c bao ớ ế ạ ư ệ ạ ẽ ồ ạ ượ lâu? S có ti n chính là s đo vòng quay ti n m t bên c t tài s n so v i c t chi phí. Hãy l y ự ề ự ề ặ ộ ả ớ ộ ấ m t ví d nh . Gi s vòng quay ti n m t bên c t tài s n c a tôi là 1.000 $ m t tháng. Còn ộ ụ ỏ ả ử ề ặ ộ ả ủ ộ s chi phí hàng tháng c a tôi là 2.000 $. V y kh năng ti n m t c a tôi nh th nào? ố ủ ậ ả ề ặ ủ ư ế Quay v v i đnh nghĩa c a Buckminster Fuller. N u xét m t tháng 30 ngày thì tôi s ch ề ớ ị ủ ế ộ ẽ ỉ có đ s ti n tiêu dùng trong n a tháng. ủ ố ề ử Khi đ t đ n m c vòng quay ti n m t bên c t tài s n là 2.000 $ m t tháng, tôi s tr nên ạ ế ứ ề ặ ộ ả ộ ẽ ở có ti n. ề Nh v y nghĩa là tôi ch a giàu có, nh ng tôi có ti n. Lúc này m i tháng tôi s có nh ng thu ư ậ ư ư ề ỗ ẽ ữ nh p m i phát sinh t các tài s n có th gi i quy t v n đ chi phí hàng tháng cho mình. ậ ớ ừ ả ể ả ế ấ ề N u mu n tăng chi phí, đ u tiên tôi ph i tăng vòng quay ti n m t t s tài s n đ có th ế ố ầ ả ề ặ ừ ố ả ể ể duy trì s có ti n này. Chú ý r ng vào th i đi m này, tôi không còn b ph thu c vào ti n ự ề ằ ờ ể ị ụ ộ ề l ng n a. Tôi ph i t p trung vào và ph i thành công trong vi c xây d ng c t tài s n đã ươ ữ ả ậ ả ệ ự ộ ả giúp tôi tr nên sung túc v tài chính. N u hôm nay tôi ngh vi c, tôi v n có th trang tr i ở ề ế ỉ ệ ẫ ể ả các chi phí hàng tháng nh vòng quay ti n m t tài s n c a mình. ờ ề ặ ả ủ M c đích k ti p là ph i có d m t s ti n trong vòng quay ti n m t đ đ u t tr l i vào ụ ế ế ả ư ộ ố ề ề ặ ể ầ ư ở ạ c t tài s n. Càng nhi u ti n đ u t vào c t tài s n thì nó s càng phát tri n. Và ch c n gi ộ ả ề ề ầ ư ộ ả ẽ ể ỉ ầ ữ đ c s chi phí th p h n s ti n m t phát sinh t nh ng tài s n này thì tôi s tr nên giàu ượ ố ấ ơ ố ề ặ ừ ữ ả ẽ ở h n, v i ngày càng nhi u thu nh p t nh ng ngu n khác ngoài s lao đ ng c a mình. ơ ớ ề ậ ừ ữ ồ ứ ộ ủ Hãy nh : ớ Ng i giàu mua tài s n ườ ả Ng i trung l u mua nh ng tiêu s n mà h nghĩ là tài s n ườ ư ữ ả ọ ả Ng i nghèo ch có toàn chi phí ườ ỉ Ch ng 4 ươ Bài 3: Hãy nghĩ đ n vi c kinh doanh c a mình. ế ệ ủ M t ng i b n c a tôi tên là Keith Cunningham, khi đang theo h c m t l p MBA c a đ i ộ ườ ạ ủ ọ ộ ớ ủ ạ h c Texas Austin, đã đ c nghe Ray Kroc, ng i sáng l p McDonald's, nói chuy n. Ray ọ ở ượ ườ ậ ệ đã h i c l p: "Đ các b n, tôi kinh doanh cái gì?" ỏ ả ớ ố ạ H u h t các sinh viên MBA đ u c i vì nghĩ r ng Ray đang nói đùa. Không có ai tr l i ầ ế ề ườ ằ ả ờ c , Ray l i h i l n n a: "Theo các b n thì tôi kinh doanh cái gì?" ả ạ ỏ ầ ữ ạ Các sinh viên l i c i, và cu i cùng m t ng i la to: "Ray, ai mà không bi t ông kinh ạ ườ ố ộ ườ ế doanh hamburger ch ." ứ Ray t v khoái trá: "Tôi cũng nghĩ anh s nói nh v y." Ông ng ng m t lúc và nói nhanh: ỏ ẻ ẽ ư ậ ừ ộ "Này các b n, tôi không kinh doanh hamburger. Tôi kinh doanh b t đ ng s n!" ạ ấ ộ ả Ray đã dùng ph n l n th i gian hôm đó đ gi i thích nh ng quan đi m c a ông. Ray chú ầ ớ ờ ể ả ữ ể ủ tr ng vào vi c bán hamburger, nh ng ông không bao gi quên đ m t t i v trí buôn bán. ọ ệ ư ờ ể ắ ớ ị Ông bi t r ng b t đ ng s n và v trí c a nó là nhân t t quan tr ng nh t trong s thành ế ằ ấ ộ ả ị ủ ố ọ ấ ự công c a vi c kinh doanh. V c b n, ng i mua hàng cũng ph i tr m t ph n ti n đ ủ ệ ề ơ ả ườ ả ả ộ ầ ề ể mua khu đ t kinh doanh cho t ch c c a Ray Kroc... ấ ổ ứ ủ Khi còn tr , chúng tôi không s ng g n m t c a hàng McDonald's nào c , tuy nhiên, ng i ẻ ố ầ ộ ử ả ườ cha giàu đã d y cho Mike và tôi cùng m t bài h c mà Ray Kroc đã nói tr ng đ i h c ạ ộ ọ ở ườ ạ ọ Texas. Đó là bí m t th 3 c a nh ng ng i giàu. ậ ứ ủ ữ ườ Bí m t đó là: "Hãy nghĩ đ n vi c kinh doanh c a chính mình." Nh ng khó khăn tài chính ậ ế ệ ủ ữ th ng là k t qu tr c ti p do ng i ta su t đ i ph i làm vi c cho ng i khác. Sau nh ng ườ ế ả ự ế ườ ố ờ ả ệ ườ ữ chu i ngày làm vi c v t v , nhi u ng i không có đ c gì c . ỗ ệ ấ ả ề ườ ượ ả H th ng giáo d c hi n t i t p trung vào vi c chu n b cho thanh niên có m t s vi c làm ệ ố ụ ệ ạ ậ ệ ẩ ị ộ ố ệ t t b ng cách phát tri n nh ng k năng sách v . Cu c s ng c a h s quay tròn quanh s ố ằ ể ữ ỹ ở ộ ố ủ ọ ẽ ố l ng tháng, hay nh mô t trên, quanh c t thu nh p c a h . Và sau khi phát tri n nh ng ươ ư ả ở ộ ậ ủ ọ ể ữ k năng sách v , h ti n đ n m t b c h c cao h n đ nâng cao nh ng k năng chuyên môn ỹ ở ọ ế ế ộ ậ ọ ơ ể ữ ỹ cho phép h gia nh p vào l c l ng lao đ ng và làm vi c ki m ti n. ọ ậ ự ượ ộ ệ ế ề Có m t khác bi t l n gi a ngh nghi p chuyên môn và vi c kinh doanh. Tôi th ng h i ộ ệ ớ ữ ề ệ ệ ườ ỏ m i ng i r ng: "Anh kinh doanh cái gì?" Và h tr l i: "Tôi làm vi c ngân hàng." Sau ọ ườ ằ ọ ả ờ ệ ở đó tôi h i h có ph i là ch ngân hàng không, và h th ng l c đ u: "Không, tôi ch làm ỏ ọ ả ủ ọ ườ ắ ầ ỉ vi c đó thôi." ệ ở Trong tr ng h p này, h đã nh m l n gi a ngh nghi p chuyên môn và vi c kinh ườ ợ ọ ầ ẫ ữ ề ệ ệ doanh. Ngh chuyên môn c a h có th là m t nhân viên ngân hàng, nh ng h cũng c n có ề ủ ọ ể ộ ư ọ ầ vi c kinh doanh riêng c a mình. Ray Kroc phân bi t r t rõ ràng gi a ngh chuyên môn và ệ ủ ệ ấ ữ ề vi c kinh doanh c a ông. Ngh chuyên môn thì lúc nào cũng gi ng nhau – ông là m t ng i ệ ủ ề ố ộ ườ bán hàng. Ban đ u ông bán máy tr n s a, sau đó thì chuy n sang bán hamburger. Nh ng ầ ộ ữ ể ư trong khi ngh chuyên môn c a ông là bán hamburger thì vi c kinh doanh c a ông là tích lu ề ủ ệ ủ ỹ nh ng b t đ ng s n có th phát sinh thu nh p... ữ ấ ộ ả ể ậ Suy nghĩ c a đa s thanh niên là h c gì thì s làm n y. n u h c lu t, b n s tr thành lu t ủ ố ọ ẽ ấ ế ọ ậ ạ ẽ ở ậ s , còn n u h c c khí thì b n s là th máy... Sai l m trong v n đ này là r t nhi u ư ế ọ ơ ạ ẽ ợ ầ ấ ề ấ ề ng i quên nghĩ đ n vi c kinh doanh riêng c a mình. Su t đ i h quan tâm đ n vi c kinh ườ ế ệ ủ ố ờ ọ ế ệ doanh c a m t ng i nào khác và giúp cho ng i đó giàu lên. Mu n đ c an toàn tài chính, ủ ộ ườ ườ ố ượ m t ng i c n ph i nghĩ đ n vi c kinh doanh riêng c a mình. Công vi c kinh doanh s ộ ườ ầ ả ế ệ ủ ệ ẽ quay tròn quanh c t tài s n ch không ph i c t thu nh p. Nh đã nói lúc đ u, quy lu t 1 là ộ ả ứ ả ộ ậ ư ầ ậ bi t đ c s khác bi t gi a tài s n và tiêu s n r i ph i bi t mua tài s n. Ng i giàu t p ế ượ ự ệ ữ ả ả ồ ả ế ả ườ ậ trung vào c t tài s n trong lúc nh ng ng i khác th ng ch t p trung vào b n kê l i t c. ộ ả ữ ườ ườ ỉ ậ ả ợ ứ Đó là lý do vì sao chúng ta thoáng nghe nói: "Tôi mu n đ c tăng l ng", giá nh tôi ố ượ ươ ư đ c thăng ch c", "Tôi mu n đi h c ti p đ có th tìm m t công vi c t t h n!", "Tôi s ượ ứ ố ọ ế ể ể ộ ệ ố ơ ẽ làm vi c thêm ngoài gi !", "Có l tôi s tìm m t vi c làm th hai.". ệ ờ ẽ ẽ ộ ệ ứ Nguyên nhân chính khi n ph n đông ng i nghèo và ng i trung l a luôn mi ng b o: "Tôi ế ầ ườ ườ ư ệ ả không có ti n đ m o hi m" - chính là vì h không có m t n n t ng tài chính nào. H ph i ề ể ạ ể ọ ộ ề ả ọ ả bám l y công vi c vì h mu n đ c an toàn. ấ ệ ọ ố ượ Khi m t công ty l n b xu ng c p thì hàng tri u công nhân m i nh n ra r ng cái mà h g i ộ ớ ị ố ấ ệ ớ ậ ằ ọ ọ là tài s n l n nh t: ngôi nhà - đang ăn t i nu t s ng h . Hàng tháng, ngôi nhà c a h v n ả ớ ấ ưở ố ố ọ ủ ọ ẫ đòi h i ph i đ c tr ti n. M t "tài s n" khác là chi c xe h i cũng đang ng u nghi n h . ỏ ả ượ ả ề ộ ả ế ơ ấ ế ọ Nh ng cây g y đánh gôn tr giá 1.000 $ nay không còn đáng giá 1.000 đô la n a. N u không ữ ậ ị ữ ế có b o hi m công vi c, h không còn d a vào th gì đ c c . Nh ng cái h nghĩ là tài s n ả ể ệ ọ ự ứ ượ ả ữ ọ ả không th giúp h t n t i qua c n kh ng ho ng tài chính. ể ọ ồ ạ ơ ủ ả Đ tăng s ti n m t, h ph i bán đi các th h cho là tài s n, v i giá ch b ng m t ph n ể ố ề ặ ọ ả ứ ọ ả ớ ỉ ằ ộ ầ nh giá tr ghi trên b n cân đ i thu chi cá nhân c a h . Ho c n u bán đ c có l i, h ph i ỏ ị ả ố ủ ọ ặ ế ượ ờ ọ ả tr thu cho s l i đó. Nh v y, m t l n n a chính quy n l i đ c chia ph n, và do đó s ả ế ố ờ ư ậ ộ ầ ữ ề ạ ượ ầ ố ti n có th giúp h thoát c nh n n n l i b gi m đi. ề ể ọ ả ợ ầ ạ ị ả Chính vì v y mà tôi nói r ng, giá tr th c tài s n c a m t ng i th ng ít h n h nghĩ. ậ ằ ị ự ả ủ ộ ườ ườ ơ ọ Hãy b t đ u nghĩ đ n vi c kinh doanh c a chính mình. C gi l y công vi c hàng ngày ắ ầ ế ệ ủ ứ ữ ấ ệ nh ng hãy b t đ u mua nh ng tài s n th c s , ch không ph i nh ng tiêu s n hay nh ng ư ắ ầ ữ ả ự ự ứ ả ữ ả ữ th v t d ng cá nhân không có m t giá tr nào khi b n đem chúng v nhà. M t chi c xe ứ ậ ụ ộ ị ạ ề ộ ế m i m t g n 25% giá tr v a mua ngay khi b n lái nó ra kh i showroom. Nó không ph i là ớ ấ ầ ị ừ ạ ỏ ả m t tài s n th c s dù r ng các nhân viên ngân hàng cho phép b n li t kê nó nh m t tài ộ ả ự ự ằ ạ ệ ư ộ s n... ả V i nh ng ng i l n, hãy gi các chi phí m c th p, gi m thi u các tiêu s n và hãy c ớ ữ ườ ớ ữ ở ứ ấ ả ể ả ố g ng xây d ng m t n n t ng tài s n v ng ch c. V i nh ng ng i tr tu i còn ch a r i ắ ự ộ ề ả ả ữ ắ ớ ữ ườ ẻ ổ ư ờ gh nhà tr ng, các b c cha m r t c n ph i d y cho h s khác bi t gi a tài s n và tiêu ế ườ ậ ẹ ấ ầ ả ạ ọ ự ệ ữ ả s n. Hãy giúp h d ng nên m t c t tài s n ch c ch n tr c khi h b c vào đ i, l p gia ả ọ ự ộ ộ ả ắ ắ ướ ọ ướ ờ ậ đình, mua nhà, có con và r i b m c k t vào m t v th tài chính đ y r i ro bám víu vào ồ ị ắ ẹ ộ ị ế ầ ủ công vi c và mua m i th b ng th tín d ng. Tôi th y r t nhi u c p tr tu i l y nhau r i ệ ọ ứ ằ ẻ ụ ấ ấ ề ặ ẻ ổ ấ ồ đ a nhau vào cái b y c a m t cách s ng không th thoát kh i n n n g n nh su t đ i. ư ẫ ủ ộ ố ể ỏ ợ ầ ầ ư ố ờ V i h u h t m i ng i, khi đ a con bé nh t đã tr ng thành thì các b c cha m m i nh n ớ ầ ế ọ ườ ứ ấ ưở ậ ẹ ớ ậ ra r ng h ch a chu n b đ y đ cho vi c v h u và h b t đ u ch y đua v i cu c s ng ằ ọ ư ẩ ị ầ ủ ệ ề ư ọ ắ ầ ạ ớ ộ ố đ dành d m ti n. Nh ng khi đó thì chính cha m c a h cũng đang tr nên già y u b nh ể ụ ề ư ẹ ủ ọ ở ế ệ t t, và h l i th y mình có nh ng trách nhi m m i. ậ ọ ạ ấ ữ ệ ớ Nh v y, tôi s đ ngh b n và các con c a b n c n ki m nh ng lo i tài s n nào? ư ậ ẽ ề ị ạ ủ ạ ầ ế ữ ạ ả Trong gi i c a tôi, nh ng tài s n th c s đ c chia thành m t s lo i khác nhau: ớ ủ ữ ả ự ự ượ ộ ố ạ 1. Nh ng vi c kinh doanh không c n s có m t cua tôi. Tôi s h u chúng, nh ng chúng ữ ệ ầ ự ặ ở ữ ư đ c ng i khác qu n lý và v n hành. N u tôi ph i làm vi c đó thì nó không còn là vi c ượ ườ ả ậ ế ả ệ ở ệ kinh doanh n a, nó tr thành công vi c m t r i. ữ ở ệ ấ ồ 2. C ph n. ổ ầ 3. Ngân phi u ế 4. Công trái chung. 5. B t đ ng s n phát sinh thu nh p. ấ ộ ả ậ 6. Gi y n (Gi y cho vay, c m c ). ấ ợ ấ ầ ố 7. Ti n b n quy n s h u ch t xám nh âm nh c, kch b n, b ng sáng ch . ề ả ề ớ ữ ấ ư ạ ị ả ằ ế 8. Và b t c th gì có giá tr, t o ra thu nh p hay có kh năng tăng giá và có s n th tr ng. ấ ứ ứ ị ạ ậ ả ẵ ị ườ Khi nói hãy quan tâm đ n vi c kinh doanh riêng c a mìn, tôi mu n nói r ng hãy xây d ng ế ệ ủ ố ằ ự và gi cho c t tài s n đ c v ng ch c. Khi m t đô la r i vào tay mình thì đ ng bao gi đ ữ ộ ả ượ ữ ắ ộ ơ ừ ờ ể nó ra đi m t cách vô ích. Hãy nghĩ theo h ng này, khi có m t đô la đi vào c t tài s n, nó ộ ướ ộ ộ ả ph i tr thành nhân công c a b n. Đi u t t nh t c a ti n b c là chúng làm vi c 24 gi m t ả ở ủ ạ ề ố ấ ủ ề ạ ệ ờ ộ ngày và có th làm vi c đ t phát sinh. C gi công vi c hàng ngày và làm m t ng i lao ể ệ ể ự ứ ữ ệ ộ ườ đ ng tích c c, nh ng hãy duy trì vi c xây d ng c t tài s n này. ộ ự ư ệ ự ộ ả Khi vòng quay ti n m t c a b n phát tri n lên, b n có th mua m t vài th đ dùng xa x. ề ặ ủ ạ ể ạ ể ộ ứ ồ ỉ M t đi u quan tr ng c n nh là: ng i giàu mua nh ng th xa x này sau cùng, trong lúc ộ ề ọ ầ ớ ườ ữ ứ ỉ ng i nghèo và ng i trung l u có khuynh h ng mua chúng tr c h t. Ng i nghèo và ườ ườ ư ướ ướ ế ườ ng i trung l u th ng mua nh ng th xa x nh nh ng ngôi nhà l n, kim c ng, áo lông ườ ư ườ ữ ứ ỉ ư ữ ớ ươ thú, n trang... vì h mu n trông có v giàu có. Trông h có v giàu có th t, nh ng th c s ữ ọ ố ẻ ọ ẻ ậ ư ự ự h đang m c n ng p đ u Nh ng ng i có kinh nghi m hay nh ng ng i giàu th ng xây ọ ắ ợ ậ ầ ữ ườ ệ ữ ườ ườ d ng c t tài s n c a h tr c tiên. Sau đó h s dùng thu nh p phát sinh t c t tài s n đ ự ộ ả ủ ọ ướ ọ ẽ ậ ừ ộ ả ể mua nh ng th xa x. Còn ng i nghèo và ng i trung l u thì l i mua nh ng th đ xa x ữ ứ ỉ ườ ườ ư ạ ữ ứ ồ ỉ y b ng m hôi và máu c a chính mình cũng nh gia tài dành d m cho con cái mình. ấ ằ ồ ủ ư ụ M t th đ xa x th t s là ph n th ng cho vi c đ u t và phát tri n m t tài s n th t s . ộ ứ ồ ỉ ậ ự ầ ưở ệ ầ ư ể ộ ả ậ ự Ví d nh khi v ch ng tôi đã có ti n ph thêm nh nh ng ngôi nhà cho thuê, v tôi li n ụ ư ợ ồ ề ụ ờ ữ ợ ề mua m t chi c Mercedes. V tôi không ph i làm vi c thêm hay m o hi m gì vì chính ộ ế ợ ả ệ ạ ể nh ng ngôi nhà cho thuê đã mua chi c xe h i cho cô y. Tuy nhiên, cô y ph i ch kho ng ữ ế ở ấ ấ ả ờ ả 4 năm, th i gian đ cho danh m c v n đ u t b t đ ng s n tăng lên và cu i cùng thì l i ờ ể ụ ố ầ ư ấ ộ ả ố ạ quăng đi đ s vòng quay ti n m t đ tr cho chi c xe. Nh ng th đ xa x này, chi c xe ủ ố ề ặ ể ả ế ư ứ ồ ỉ ế Mercedes, l i là m t ph n th ng th c s vì cô y đã ch ng minh đ c r ng cô y bi t ạ ộ ầ ưở ự ự ấ ứ ượ ằ ấ ế cách phát tri n c t tài s n c a mình. V i cô y, chi c xe h i này có ý nghĩa r t nhi u ch ể ộ ả ủ ớ ấ ế ở ấ ề ứ không ch đ n gi n là m t chi c xe thông th ng, vì cô y đã dùng s thông minh tài chính ỉ ở ả ộ ế ườ ấ ự c a mình đ mua đ c nó. ủ ể ượ Đi u mà h u h t m i ng i th ng làm là v i vàng ch y đi mua m t chi c xe h i hay ề ầ ế ọ ườ ườ ộ ạ ộ ế ở m t th đ xa x gì đó b ng th tín d ng. Có th h s mau c m th y chán và mu n có ộ ứ ồ ỉ ằ ẻ ụ ể ọ ẽ ả ấ ố m t th đ ch i m i. Th ng thì khi mua m t th đ xa x b ng th tín d ng, s m mu n ộ ứ ồ ơ ớ ườ ộ ứ ồ ỉ ằ ẻ ụ ớ ộ gì ng i ta cũng th y không hài lòng v i nó, vì món n mà nó mang l i tr thành m t gánh ườ ấ ớ ợ ạ ở ộ n ng tài chính cho h . ặ ọ Sau khi b n đã dành th i gian đ u t và xây d ng vi c kinh doanh cho riêng mình, lúc này ạ ờ ầ ư ự ệ ch c h n b n đã s n sàng đ h c thêm m t bí m t n a - bí m t l n nh t c a nh ng ng i ắ ắ ạ ẵ ể ọ ộ ậ ữ ậ ớ ấ ủ ữ ườ giàu, m t bí m t luôn đ t nh ng ng i giàu đ ng tr c m i ng i, ph n th ng cho s ộ ậ ặ ữ ườ ứ ướ ọ ườ ầ ưở ự kiên trì cu i đo n đ ng dành th i gian nghĩ đ n vi c kinh doanh c a riêng mình. ở ố ạ ườ ờ ế ệ ủ Ch ng 5 ươ Bài 4: Liên đoàn – bí m t l n nh t c a ng i giàu ậ ớ ấ ủ ườ Trong th i kỳ còn thuy n buôn, ng i giàu đã bi t cách thi t l p các liên minh nh m t ờ ề ườ ế ế ậ ư ộ cách h n ch m o hi m tài s n trong m i chuy n buôn. Ng i giàu b ti n vào m t liên ạ ế ạ ể ả ỗ ế ườ ỏ ề ộ đoàn tài tr cho chuy n đi. Sau đó liên đoàn này s thuê m t th y th đoàn lái thuy n đi. ợ ế ẽ ộ ủ ủ ề N u chi c thuy n g p s c , s thua l c a ng i giàu ch gi i h n trong s ti n h đ u ế ế ề ặ ự ố ự ỗ ủ ườ ỉ ớ ạ ố ề ọ ầ t cho chuy n đi đó mà thôi. S đ sau di n t c u trúc c a m t liên đoàn n m ngoài b n ư ế ở ồ ễ ả ấ ủ ộ ằ ả kê l i t c và b n thu chi cá nhân. ợ ứ ả Chính ki n th c v quy n l c c a m t c u trúc liên đoàn h p pháp đã cho ng i giàu ế ứ ề ề ự ủ ộ ấ ợ ườ m t thu n l i r t l n so v i ng i nghèo và ng i trung l u. Cho dù đám đông "l y c a ộ ậ ợ ấ ớ ớ ườ ườ ư ấ ủ ng i giàu" có lên đ n đâu đi n a thì ng i giàu v n luôn tìm đ c cách v t qua. Chính ườ ế ữ ườ ẫ ượ ượ vì v y mà cu i cùng thu l i đè n ng lên giai c p trung l u. Ng i giàu qua m t nh ng ậ ố ế ạ ặ ấ ư ườ ặ ữ ng i lao đ ng trí óc ch vì h hi u đ c quy n l c c a ti n b c, m t ch đ không đ c ườ ộ ỉ ọ ể ượ ề ự ủ ề ạ ộ ủ ề ượ d y trong tr ng h c. ạ ườ ọ Ng i giàu qua m t nh ng ng i lao đ ng trí óc nh th nào? ườ ặ ữ ườ ộ ư ế Nh ng nhà t b n th c s tìm đ n s b o v c a liên đoàn. M t liên đoàn b o v ữ ư ả ự ự ế ự ả ệ ủ ộ ả ệ ng i giàu. Nh ng có m t đi u mà nh ng ng i ch a bao gi thi t l p liên đoàn không ườ ư ộ ề ữ ườ ư ờ ế ậ th bi t đ c, đó là m t liên đoàn không th c s ph i là m t cái gì đó. M t liên đoàn ch ể ế ượ ộ ự ự ả ộ ộ ỉ đ n thu n là m t c p gi y t v i vài tài li u h p pháp n m trong vài văn phòng lu t s và ở ầ ộ ặ ấ ờ ớ ệ ợ ằ ậ ư đ c đăng ký v i các c quan nhà n c. Nó không ph i là m t tòa nhà l n có ghi tên liên ượ ớ ơ ướ ả ộ ớ đoàn trên đó. Nó cũng không ph i là m t nhà máy hay m t nhóm ng i. M t liên đoàn ch ả ộ ộ ườ ộ ỉ là m t tài li u h p pháp đ t o nên m t cái xác h p pháp mà không có h n. M t l n n a ộ ệ ợ ể ạ ộ ợ ồ ộ ầ ữ c a c i c a ng i giàu đ c b o v . M t l n n a, cách s d ng liên đoàn tr nên ph ủ ả ủ ườ ượ ả ệ ộ ầ ữ ử ụ ở ổ bi n - m t khi nh ng đ o lu t thu nh p th ng xuyên đã đ c thông qua - vì t l thu thu ế ộ ữ ạ ậ ậ ườ ượ ỉ ệ ế nh p liên đoàn th p h n t l thu thu nh p cá nhân. Ngoài ra, nh đã nói trên, m t liên ậ ấ ơ ỷ ệ ế ậ ư ở ộ đoàn có m t s chi phí nh t đnh ph i tr tr c khi tr thu . ộ ố ấ ị ả ả ướ ả ế M i khi ng i ta mu n tr ng ph t ng i giàu, ng i giàu không ch đ n gi n tuân ỗ ườ ố ừ ạ ườ ườ ỉ ở ả theo, h ph n ng l i. H có đ ti n b c và quy n l c đ thay đ i nhi u th . H không ọ ả ứ ạ ọ ủ ề ạ ề ự ể ổ ề ứ ọ chu ng i t giác tr nhi u thu h n. H tìm m i cách đ gi m thi u t i đa gánh n ng ị ồ ự ả ề ế ơ ọ ọ ể ả ể ố ặ thu má mà h ph i chu. H thuê nh ng lu t s và k toán viên khôn ngoan nhanh nh y, ế ọ ả ị ọ ữ ậ ư ế ạ h thuy t ph c các nhà chính tr thay đ i lu t l hay t o ra m t vài l h ng. H có đ m i ọ ế ụ ị ổ ậ ệ ạ ộ ỗ ổ ọ ủ ọ ph ng cách đ th c hi n các thay đ i đó. ươ ể ự ệ ổ Ng i nghèo và ng i trung l u không có nh ng k sách nh v y, đ n gi n vì h s ườ ườ ư ữ ế ư ậ ở ả ọ ợ chính quy n. Và tôi bi t các nhân viên thu thu c a chính quy n đáng s đ n th nào. ề ế ế ủ ề ợ ế ế Ng i cha nghèo c a tôi không bao gi có ý ph n kháng. Ng i cha giàu cũng không. Ông ườ ủ ờ ả ườ ch ch i trò ch i m t cách khôn khéo h n, và ông làm đi u đó thông qua các liên đoàn - bí ỉ ơ ơ ộ ơ ề m t l n nh t c a ng i giàu. ậ ớ ấ ủ ườ B n hãy nh l i bài h c đ u tiên tôi h c t ng i cha giàu. Lúc y tôi là m t đ a tr 9 ạ ớ ạ ọ ầ ọ ừ ườ ấ ộ ứ ẻ tu i ph i ng i ch đ đ c nói chuy n v i ông. Tôi ng i trong văn phòng và ch ông chú ý ổ ả ồ ờ ể ượ ệ ớ ồ ờ đ n mình, trong khi ông thì c tình ph t l tôi. Ông mu n tôi nh n th c đ c quy n l c ế ố ớ ờ ố ậ ứ ượ ề ự c a ông và khao khát có đ c quy n l c đó vào m t ngày nào đ y. Trong nh ng năm tháng ủ ượ ề ự ộ ấ ữ tôi h c h i ông, ông luôn nh c nh tôi r ng: chính tri th c m i là quy n l c. ọ ỏ ở ắ ở ằ ứ ớ ề ự Và đi cùng v i ti n b c là m t quy n l c to l n đòi h i ph i có ki n th c đ gi gìn và ớ ề ạ ộ ề ự ớ ỏ ả ế ứ ể ữ làm cho nó sinh sôi n y n . N u không có ki n th c đó, b n s b th gi i xô đ y. Và n u ả ở ế ế ứ ạ ẽ ị ế ớ ẩ ế b n ch bi t làm vi c đ ki m ti n, b n đã trao quy n cho ng i ch c a b n. N u b t ạ ỉ ế ệ ể ế ề ạ ề ườ ủ ủ ạ ế ắ ti n ph i làm vi c cho b n thì chính b n đã gi gìn và đi u khi n quy n l c đó. ề ả ệ ạ ạ ữ ề ể ề ự Khi chúng tôi đã n m v ng cách khi n ti n b c làm vi c cho mình, ng i cha giàu ắ ữ ế ề ạ ệ ườ mu n chúng tôi tr nên khéo léo h n v tài chính và ph i hi u xem lu t pháp làm vi c nh ố ở ơ ề ả ể ậ ệ ư th nào. N u không hi u rõ, b n r t d b b t n t. N u b n bi t mình đang nói gì, b n đã ế ế ể ạ ấ ễ ị ắ ạ ế ạ ế ạ có c h i đ đ u tranh. Đó chính là lý do vì sao ông tr công r t h u cho nh ng k toán ơ ộ ể ấ ả ấ ậ ữ ế viên và các lu t s thu v khôn ngoan s c s o... Bài h c hay nh t c a ông đ i v i tôi, bài ậ ư ế ụ ắ ả ọ ấ ủ ố ớ h c mà tôi s d ng h u nh su t đ i, là: "Hãy khéo léo h n và b n s không b xô đ y ọ ử ụ ầ ư ố ờ ơ ạ ẽ ị ẩ nhi u." Ng i cha giàu hi u bi t lu t pháp vì n u không bi t s ph i tr giá r t đ t. "N u ề ườ ể ế ậ ế ế ẽ ả ả ấ ắ ế b n bi t là b n đúng, b n s không lo s gì khi ph i đ u tranh". ạ ế ạ ạ ẽ ợ ả ấ Ng i cha nghèo luôn khuy n khích tôi tìm m t công vi c t t trong m t liên đoàn v ng ườ ế ộ ệ ố ộ ữ ch c. Ông nói v nh ng a đi m c a vi c "leo lên nh ng n c thang liên đoàn." Ông không ắ ề ữ ư ể ủ ệ ữ ấ hi u r ng, n u ch d a vào ti n l ng c a ng i ch liên đoàn, tôi s ch là m t con bò d ể ằ ế ỉ ự ề ươ ủ ườ ủ ẽ ỉ ộ ễ b o luôn s n sàng cho ng i ta v t s a. ả ẵ ườ ắ ữ Khi tôi k cho ng i cha giàu nghe nh ng l i khuyên c a cha ru t tôi, ông c i và h i ể ườ ữ ờ ủ ộ ườ ỏ l i: "Th t i sao không làm ch cái thang đó?" ạ ế ạ ủ Là m t đ a tr , tôi không hi u ng i cha giàu ng ý gì khì nói r ng ph i làm ch liên ộ ứ ẻ ể ườ ụ ằ ả ủ đoàn c a chính mình. Đi u đó nghe th t đáng s và d ng nh không th th c hi n đ c. ủ ề ậ ợ ườ ư ể ự ệ ượ Dù r t h ng thú v i ý t ng này nh ng tu i còn quá tr không cho phép tôi hình dung đ c ấ ứ ớ ưở ư ổ ẻ ượ h t nh ng tri n v ng v m t ngày nào đó, nh ng ng i l n s làm vi c cho m t công ty ế ữ ể ọ ề ộ ữ ườ ớ ẽ ệ ộ do chính mình làm ch . Năm 16 tu i, tôi bi t mình s không đi theo con đ ng mà h u h t ủ ổ ế ẽ ườ ầ ế nh ng ng i b n h c c a tôi đang đi. Quy t đnh đó đã làm thay đ i c cu c đ i tôi. ữ ườ ạ ọ ủ ế ị ổ ả ộ ờ Nhi u ng i ch cho r ng khuyên nhân viên lo kinh doanh riêng s có h i cho vi c kinh ề ườ ủ ằ ẽ ạ ệ doanh c a h . Nh ng v i tôi vi c t p trung vào kinh doanh riêng và phát tri n tài s n giúp ủ ọ ư ớ ệ ậ ể ả tôi tr thành m t nhân viên t t h n. Lúc này tôi có m t m c đích đ ph n đ u. Tôi đi làm ở ộ ố ơ ộ ụ ể ấ ấ s m và làm vi c chăm ch, tích lũy càng nhi u ti n càng t t đ có th b t đ u nh ng v ớ ệ ỉ ề ề ố ể ể ắ ầ ữ ụ đ u t nho nh c a mình. ầ ư ỏ ủ Nh ng l i khuyên c a ng i cha giàu tr nên có ý nghĩa... Ti n b c làm vi c r t chăm ữ ờ ủ ườ ở ề ạ ệ ấ ch đ ki m thêm ti n cho tôi. M i đ ng đô la trong c t tài s n là m t nhân viên tích c c, ỉ ể ế ề ỗ ồ ộ ả ộ ự làm vi c đ có thêm nhi u "nhân viên" n a và mua cho ông ch c a chúng m t chi c ệ ể ề ữ ủ ủ ộ ế Porsche b ng s ti n tr c thu . ằ ố ề ướ ế Nh s d ng nh ng bài h c t ng i cha giàu, tôi có th thoát kh i vòng Rat Race c a ờ ử ụ ữ ọ ừ ườ ể ỏ ủ m t nhân viên ngay t khi còn tr . N u không có v n ki n th c này (tôi g i là IQ tài chính) ộ ừ ẻ ế ố ế ứ ọ con đ ng c a tôi h n s khó khăn h n nhi u. Bây gi tôi d y l i ng i khác trong nh ng ườ ủ ẳ ẽ ơ ề ờ ạ ạ ườ ữ chuyên đ nghiên c u hy v ng có th chia s v n ki n th c này v i h . M i l n nói ề ứ ọ ể ẻ ố ế ứ ớ ọ ỗ ầ chuy n, tôi luôn nh c nh m i ng i r ng: ệ ắ ở ọ ườ ằ IQ tài chính đ c xây d ng nh nh ng ki n ượ ự ờ ữ ế th c t b n lãnh v c chuyên môn khái quát sau ứ ừ ố ự : 1. K toán, hay s hi u bi t tài chính, m t k năng c c kỳ quan tr ng n u b n mu n xây ế ự ể ế ộ ỹ ự ọ ế ạ ố d ng m t đ ch kinh doanh. Đây là ho t đ ng c a ph n não trái hay ph n tính toán chi ự ộ ế ế ạ ộ ủ ầ ầ ti t. Hi u bi t tài chính là kh năng đ c và hi u đ c các b n kê tài chính. Kh năng này ế ể ế ả ọ ể ượ ả ả cho phép b n nh n bi t m t m nh và m t y u c a b t c m t công ty kinh doanh nào. ạ ậ ế ặ ạ ặ ế ủ ấ ứ ộ 2. Đ u t , hay nh ng chi n l c và công th c ti n ki m ti n. Đây là ho t đ ng c a ph n ầ ư ữ ế ượ ứ ề ế ề ạ ộ ủ ầ não ph i hay ph n sáng t o. ả ầ ạ 3. Hi u bi t th tr ng, hay ngành khoa h c c a cung và c u. C n n m v ng nh ng khía ể ế ị ườ ọ ủ ầ ầ ắ ữ ữ c nh "k thu t", c a th tr ng do c m xúc làm ch đ o. M t nhân t th tr ng khác là ạ ỹ ậ ủ ị ườ ả ủ ạ ộ ố ị ườ giác quan kinh t khi đ u t . S đ u t có ý nghĩa hay không tùy thu c vào đi u ki n th ế ầ ư ự ầ ư ộ ề ệ ị tr ng hi n t i. ườ ệ ạ 4. Hi u bi t lu t pháp. M t hên đoàn đ c "gói k ", b ng nh ng k năng k thu t k toán, ể ế ậ ộ ượ ỹ ằ ữ ỹ ỹ ậ ế đ u t và ti p th có th đem đ n m t s phát tri n bùng n . M t cá nhân có ki n th c v ầ ư ế ị ể ế ộ ự ể ổ ộ ế ứ ề nh ng thu n l i thu v và đ c liên đoàn b o v , có th tr nên giàu có nhanh h n r t ữ ậ ợ ế ụ ượ ả ệ ể ở ơ ấ nhi u so v i nh ng nhân viên hay ch s h u các doanh nghi p nh đ n đ c. Và v lâu dài ề ớ ữ ủ ở ữ ệ ỏ ở ộ ề thì đ chênh l ch đó càng sâu s c h n nhi u. ộ ệ ắ ơ ề a. Nh ng thu n l i thu v : ữ ậ ợ ế ụ M t liên đoàn có th làm nhi u th mà m t cá nhân không th làm đ c, ch ng h n ộ ể ề ứ ộ ể ượ ẳ ạ nh đ c chi phí tr c khi tr thu . Đó là c m t lãnh v c chuyên môn r t thú v, nh ng ư ượ ướ ả ế ả ộ ự ấ ị ư không c n thi t ph i dính vào tr phi b n có m t tài s n hay doanh nghi p khá l n. ầ ế ả ừ ạ ộ ả ệ ớ Các nhân viên ki m h n, tr thu và c s ng b ng nh ng gì còn l i. M t liên đoàn thì ế ế ả ế ố ố ằ ữ ạ ộ ki m ti n, chi m i th có th và ch b đánh thu trên s còn l i mà thôi. Đó là m t trong ế ề ọ ứ ể ỉ ị ế ố ạ ộ nh ng cách gi m thu h p pháp t t nh t mà ng i giàu s d ng. M t liên đoàn r t d ữ ả ế ợ ố ấ ườ ử ụ ộ ấ ễ thi t l p và không quá t n kém n u b n có tài s n đ u t t o ra m t vòng quay ti n m t ế ậ ố ế ạ ả ầ ư ạ ộ ề ặ t t Ví d , khi b n s h u m t liên đoàn, nh ng kỳ h p là nh ng ngày ngh Hawaii. Ti n ế ụ ạ ở ữ ộ ữ ọ ữ ỉở ề mua xe, b o hi m, s a ch a đ u là chi phí c a công ty. Ti n y t là ph phí c a công ty. ả ể ử ữ ề ủ ề ế ụ ủ H u h t nh ng b a ăn nhà hàng cũng là m t ph n công tác phí. Đi u quan tr ng là hãy làm ầ ế ữ ữ ộ ầ ề ọ cho m i chuy n h p pháp b ng các đ ng ti n tr c thu . ọ ệ ợ ằ ồ ề ướ ế b. Bi n pháp tránh kh i ki n cáo: ệ ỏ ệ Chúng ta s ng trong m t xã h i luôn tranh ch p. Ng i giàu che gi u ph n nhi u tài s n ố ộ ộ ấ ườ ấ ầ ề ả c a h b ng các ph ng ti n nh liên đoàn và tín d ng đ b o v tài s n c a mình. Khi ai ủ ọ ằ ươ ệ ư ụ ể ả ệ ả ủ đó ki n t ng m t ng i giàu, h th ng g p ph i nhi u l p b o v h p pháp, và th ng ệ ụ ộ ườ ọ ườ ặ ả ề ớ ả ệ ợ ườ thì h th y r ng ng i giàu này th c s không có gì c . H đi u khi n m i th nh ng ọ ấ ằ ườ ự ự ả ọ ề ể ọ ứ ư không s h u m t cái gì h t. Còn ng i nghèo và ng i trung l u thì l i c s h u m i ở ữ ộ ế ườ ườ ư ạ ố ở ữ ọ th r i đ chúng l i r i vào tay chính quy n ho c nh ng ng i thích ki n t ng ng i ứ ồ ể ạ ơ ề ặ ữ ườ ệ ụ ườ giàu... Chúng tôi thành th t khuyên b n nên s h u m t liên đoàn c a riêng mình trong s tài s n ậ ạ ở ữ ộ ủ ố ả c a b n nh là m t ph n c a chi n l c tài chính t ng th . ủ ạ ư ộ ầ ủ ế ượ ổ ể Ch ng 6 ươ Bài 5: Ng i giàu t o ra ti n ườ ạ ề Trong m i chúng ta đ u n ch a nh ng ti m năng to l n, nh ng năng khi u b m sinh. Tuy ỗ ề ẩ ứ ữ ề ớ ữ ế ẩ nhiên, đi u kìm nén chúng ta chính là s thi u t tin. ề ự ế ự Khi r i tr ng, h u h t chúng ta đ u bi t r ng th gi i th c ngoài c a tr ng h c đòi h i ờ ườ ầ ế ề ế ằ ế ớ ự ử ườ ọ ỏ nh ng đi u khác ngoài các đi m s . Nh ng t nh "gan góc", "can đ m", "b o d n", "khéo ữ ề ể ố ữ ừ ư ả ạ ạ léo, , "táo b o", "kiên quy t tài gi i" m i là nh ng t quan tr ng trong câu chuy n t ng lai ạ ế ỏ ớ ữ ừ ọ ệ ưở c a chúng ta ch không ph i là nh ng đi m s ủ ứ ả ữ ể ố Nh ng tính cách t t đ p đó đ u có trong m i con ng i chúng ta, nh ng "y u đu i", "b t ữ ố ẹ ề ỗ ườ ư ế ố ấ tài", và "hèn kém" cũng có n a. Sau m t năm làm phi công cho Manne Corps Vi t Nam, ữ ộ ở ệ tôi th c s hi u đ c c hai khía c nh này trong con ng i mình. Không có tính cách nào ự ự ể ượ ả ạ ườ n i tr i h n tính cách nào c . ổ ộ ơ ả Tuy nhiên, là m t giáo viên, tôi nh n ra r ng chính n i s hãi và t nghi ng quá m c là s ộ ậ ằ ỗ ợ ự ờ ứ ự t dèm pha thiên t c a chính b n thân mình l n nh t. Tôi c m th y th t long khi nhìn ự ư ủ ả ớ ấ ả ấ ắ nh ng sinh viên bi t câu tr l i nh ng l i không đ can đ m đ nói ra. Thông th ng trong ữ ế ả ờ ư ạ ủ ả ể ườ cu c s ng th c, không ph i s thông minh mà chính là s táo b o s giúp b n v t lên. ộ ố ự ả ự ự ạ ẽ ạ ượ Theo kinh nghi m cá nhân tôi, năng l c tài chính đòi h i c ki n th c k thu t l n s can ệ ự ỏ ả ế ứ ỹ ậ ẫ ự đ m. N u n i s quá l n thì thiên t s b át đi. Trong l p h c, tôi luôn thúc đ y các sinh ả ế ỗ ợ ớ ư ẽ ị ớ ọ ẩ viên h c cách m o hi m, đ thiên t c a h bi n n i s thành quy n l c và tài hoa. N i s ọ ạ ề ể ư ủ ọ ế ỗ ợ ề ự ỗ ợ s làm vi c cho m t s ng i và làm khi p s nh ng ng i khác. Tôi th y h u h t m i ẽ ệ ộ ố ườ ế ợ ữ ườ ấ ầ ế ọ ng i khi nói đ n ti n b c đ u mu n đ c an toàn. Tôi đã g p ph i nh ng câu h i nh : ườ ế ề ạ ề ố ượ ặ ả ữ ỏ ư T i sao ph i m o hi m? T i sao tôi ph i quan tâm đ n IQ tài chính c a mình? T i sao ph i ạ ả ạ ể ạ ả ế ủ ạ ả hi u bi t v tài chính? ể ế ề Và tôi tr l i: "Ch đ có nhi u l a ch n h n.". ả ờ ỉ ể ề ự ọ ơ Ba trăm năm tr c, đ t đai là c a c i. Vì v y có đ t là có vàng. Ngày nay là th i đ i thông ướ ấ ủ ả ậ ấ ờ ạ tin. Ai có nh ng thông tin đúng lúc nh t ng i đó s làm giàu. ữ ấ ườ ẽ V n đ là các thông tin bay vòng quanh th gi i b ng t c đ ánh sáng. Lo i c a cái m i ấ ề ế ớ ằ ố ộ ạ ủ ớ này không b ngăn ch n b i nh ng đ ng biên gi i nh v i đ t đai và nhà máy. Nó thay ị ặ ở ữ ườ ớ ư ớ ấ đ i nhanh h n và đ t ng t h n. S l ng các nhà đa-tri u phú gia tăng m t cách đ y n ổ ơ ộ ộ ơ ố ượ ệ ộ ầ ấ t ng. Tuy nhiên, cũng không ít ng i b r i l i phía sau. ượ ườ ị ơ ạ Ngày nay, tôi th y r t nhi u ng i ph i đ u tranh v i cu c s ng th ng thì h c làm ấ ấ ề ườ ả ấ ớ ộ ố ườ ọ ố vi c chăm ch h n, đ n gi n vì h còn g n bó v i nh ng quan ni m cũ. H mu n m i th ệ ỉ ơ ở ả ọ ắ ớ ữ ệ ọ ố ọ ứ đ u theo l th ng, h ph n đ i các thay đ i. Tôi bi t r ng có nh ng ng i b m t vi c ề ệ ườ ọ ả ố ổ ế ằ ữ ườ ị ấ ệ hay m t nhà, và h đ th a m i th cho công ngh , cho n n kinh t hay cho ông ch c a ấ ọ ổ ử ọ ứ ệ ề ế ủ ủ h . Đáng bu n là h không h nh n ra r ng chính h m i là v n đ . Nh ng suy nghĩ l i ọ ồ ọ ề ậ ằ ọ ớ ấ ề ữ ỗ th i chính là tiêu s n l n nh t c a h . Đ n gi n vì h không nh n th c đ c r ng cách ờ ả ớ ấ ủ ọ ở ả ọ ậ ứ ượ ằ suy nghĩ hay cách làm vi c c a h ch là tài s n trong ngày hôm qua mà thôi, mà ngày hôm ệ ủ ọ ỉ ả qua thì đã qua r i. ồ M t hôm, khi tôi đang h ng d n m t nhóm h c viên cách ch i m t trò ch i có tên là ộ ướ ẫ ộ ọ ơ ộ ơ "Vòng quay ti n m t," thì m t ph n tình c đ n l p h c và tham d vào cu c ch i. ề ặ ộ ụ ữ ờ ế ớ ọ ự ộ ơ Ng i ph n này v a m i ly d, b cháy túi vì nh ng th a thu n ly hôn nên bà đang ph i đi ườ ụ ữ ừ ớ ị ị ữ ỏ ậ ả tìm m t gi i pháp... ộ ả Trò ch i "Vòng quay ti n m t" c a tôi đ c thi t k đ giúp m i ng i hi u đ c ti n ơ ề ặ ủ ượ ế ế ể ọ ườ ể ượ ề b c làm vi c nh th nào. Khi ch i trò này, ng i ta h c đ c s t ng tác gi a b n kê ạ ệ ư ế ơ ườ ọ ượ ự ưở ữ ả l i t c và b n cân đ i thu chi, bi t đ c ti n m t "s quay" nh th nào gi a hai b n kê ợ ứ ả ố ế ượ ề ặ ẽ ư ế ữ ả này và con đ ng đi đ n giàu có s là c g ng gia tăng vòng quay ti n m t hàng tháng t ườ ế ẽ ố ắ ề ặ ừ c t tài s n đ n m c v t qua s chi phí hàng tháng. M t khi đã đ t đ c đi u này, b n s ộ ả ế ứ ượ ố ộ ạ ượ ề ạ ẽ có th thoát kh i vòng Rat Race (cái vòng lu n qu n ki m ti n, tr hóa đ n và m c n c a ể ỏ ẩ ẩ ế ề ả ở ắ ợ ủ nh ng ng i nghèo) đ đ n đ ng Fast Track (s t do tài chính c a nh ng ng i giàu ữ ườ ể ế ườ ự ự ủ ữ ườ đúng nghĩa). V i trò này, m t s ng i thích, m t s ng i không thích, còn m t s khác l i b qua. ớ ộ ố ườ ộ ố ườ ộ ố ạ ỏ Ngay vòng đ u ng i ph n đã nói trên rút trúng m t lá bài có hình chi c du thuy n ở ầ ườ ụ ữ ở ộ ế ề trên đó. Ban đ u bà r t vui v : "A, tôi có m t chi c du thuy n", Sau đó, khi ng i b n gi i ầ ấ ẻ ộ ế ề ườ ạ ả thích v nh ng con s đang làm vi c trên b n kê l i t c, b n cân đ i thu chi và vòng quay ề ữ ố ệ ả ợ ứ ả ố ti n m t hàng tháng c a bà thì bà gi t mình th y r ng chi c du thuy n đang nu t s ng ề ặ ủ ậ ấ ằ ế ề ố ố mình V i bà, đó qu là m t trò ch i kinh kh ng. ớ ả ộ ơ ủ Trong năm 1984, tôi b t đ u d y h c qua các trò ch i. Tôi luôn khuy n khích nh ng sinh ắ ầ ạ ọ ơ ế ữ viên tr ng thành chú ý xem trò ch i ph n ánh l i nh ng gì h bi t và nh ng gì h c n ưở ơ ả ạ ữ ọ ế ữ ọ ầ h c. Đi u quan tr ng nh t là trò ch i ph n ánh cách c x c a m i ng i. Nó là m t h ọ ề ọ ấ ơ ả ư ử ủ ỗ ườ ộ ệ th ng ph n h i l p t c. Thay vì các giáo viên di n thuy t thì trò ch i cung c p bài di n ố ả ồ ậ ứ ễ ế ơ ấ ễ thuy t cho t ng cá nhân và đ c vi t riêng cho b n. ế ừ ượ ế ạ Cũng nh m t trò ch i, th gi i luôn cung c p cho chúng ta nh ng ph n h i l p t c. Ta ư ộ ơ ế ớ ấ ữ ả ồ ậ ứ có th h c đ c r t nhi u n u bi t t đi u chnh. M t ngày tr c đây không lâu, tôi phàn ể ọ ượ ấ ề ế ế ự ề ỉ ộ ướ nàn v i v tôi r ng, h n ch t t y qu n áo đã làm cho cái qu n c a tôi b rút l i. V tôi ớ ợ ằ ẳ ấ ẩ ầ ầ ủ ị ạ ợ c i và l y tay nh n vào b ng tôi cho tôi th y r ng không ph i cái qu n b rút l i mà chính ườ ấ ấ ụ ấ ằ ả ầ ị ạ tôi đã phình ra. Trò ch i "Vòng quay ti n m t" đ c thi t k đ cung c p ph n h i cho t ng ng i ch i. ơ ề ặ ượ ế ế ể ấ ả ồ ừ ườ ơ M c đích c a nó là đ t ra cho b n các l a ch n. N u b n rút ph i lá bài hình chi c du ụ ủ ặ ạ ự ọ ế ạ ả ế thuy n và nó làm b n mang n , câu h i s là "Bây gi b n có th làm gì?". Lúc này b n s ề ạ ợ ỏ ẽ ờ ạ ể ạ ẽ có bao nhiêu l a ch n khác nhau? Đó chính là m c đích c a trò ch i: d y cho ng i ch i ự ọ ụ ủ ơ ạ ườ ơ cách suy nghĩ và tìm ra nhi u l a ch n tài chính khác nhau... ề ự ọ Tôi đã quan sát h n hàng ngàn ng i ch i trò ch i này. Nh ng ng i thoát kh i vòng Rat ơ ườ ơ ơ ữ ườ ỏ Race nhanh nh t là nh ng ng i hi u đ c các con s và có m t đ u óc tài chính sáng t o. ấ ữ ườ ể ượ ố ộ ầ ạ H nh n bi t đ c nhi u l a ch n khác nhau. Nh ng ng i m t th i gian lâu nh t là ọ ậ ế ượ ề ự ọ ữ ườ ấ ờ ấ nh ng ng i không quen thu c v i các con s và th ng không hi u đ c quy n l c c a ữ ườ ộ ớ ố ườ ể ượ ề ự ử s đ u t . Th ng thì nh ng ng i giàu m i chính là nh ng ng i sáng t o và chu m o ự ầ ư ườ ữ ườ ớ ữ ườ ạ ị ạ hi m h n c . ể ơ ả Có nh ng ng i ch i trò "Vòng quay ti n m t, ki m đ c r t nhi u ti n trong trò ch i, ữ ườ ơ ề ặ ế ượ ấ ề ề ơ nh ng h không bi t ph i làm gì v i nó c . H u h t nh ng ng i này đ u không thành ư ọ ế ả ớ ả ầ ế ữ ườ ề công v tài chính trong cu c đ i th c. D ng nh nh ng ng i khác đang v t qua h ề ộ ờ ự ườ ư ữ ườ ượ ọ m c dù h có ti n trong tay. Và đó cũng là m t s th c trong cu c s ng. L m ng i có r t ặ ọ ễ ộ ự ự ộ ố ắ ườ ấ nhi u ti n nh ng không có ti n b gì v tài chính c . ề ề ư ế ộ ề ả H n ch các l a ch n c a mình cũng gi ng nh c bám l y nh ng quan ni m cũ. M t ạ ế ự ọ ủ ố ư ố ấ ữ ệ ộ ng i b n th i trung h c c a tôi hi n đang làm ba công vi c m t lúc. Hai m i năm tr c, ườ ạ ờ ọ ủ ệ ệ ộ ươ ướ anh ta là ng i giàu nh t trong s các b n h c. Khi đ n đi n làm đ ng đa ph ng b ườ ấ ố ạ ọ ồ ề ườ ở ị ươ ị đóng c a công ty c a anh ta cũng suy s p theo. Trong đ u anh ta ch có m t l a ch n duy ử ủ ụ ầ ỉ ộ ự ọ nh t: làm vi c tích c c h n. V n đ là anh ta không th tìm đ c m t công vi c t ng ấ ệ ự ơ ấ ề ể ượ ộ ệ ươ đ ng và nh ng thâm niên làm vi c nh công ty cũ. K t qu là anh ta có d kh năng ươ ữ ệ ư ở ế ả ư ả cho công vi c hi n t i nh ng v n ph i ch p nh n m t m c l ng th p h n. Hi n nay anh ệ ệ ạ ư ẫ ả ấ ậ ộ ứ ươ ấ ơ ệ ph i làm m t lúc ba vi c thì m i đ s ng. ả ộ ệ ớ ủ ố Tôi đã th y nhi u ng i ch i trò "Vòng quay ti n m t", than phi n r ng nh ng lá bài c ấ ề ườ ơ ề ặ ề ằ ữ ơ h i thích h p không bao gi đ n tay h c . Vì v y mà h ch ng i yên đó. Tôi bi t trong ộ ợ ờ ế ọ ả ậ ọ ỉ ồ ế cu c s ng th c có nh ng ng i nh th . H ng i ch m t c h i "thích h p". Tôi đã th y ộ ố ự ữ ườ ư ế ọ ồ ờ ộ ơ ộ ợ ấ nhi u ng i có đ c lá bài c h i thích h p nh ng l i không có ti n. Sau đó h ca c m ề ườ ượ ơ ộ ợ ư ạ ề ọ ẩ r ng đáng lý ra h đã thoát kh i vòng Rat Race n u h có đ ti n. Và h cũng ng i yên đó. ằ ọ ỏ ế ọ ủ ề ọ ồ Tôi bi t trong cu c s ng cũng có nh ng ng i nh th . H th y đ c các c h i nh ng ế ộ ố ữ ườ ư ế ọ ấ ượ ơ ộ ư h không có ti n. ọ ề Và tôi th y nhi u ng i rút đ c lá bài c h i l n, đ c to lên nh ng không h bi t nó là ấ ề ườ ượ ơ ộ ớ ọ ư ề ế m t c h i l n. H có ti n, có th i gian chín mu i, h n m quân bài trong tay nh ng h ộ ơ ộ ớ ọ ề ờ ồ ọ ắ ư ọ không th y c h i đang mm c i v i h . H không bi t k ho ch tài chính c a h có th ấ ơ ộ ỉ ườ ớ ọ ọ ế ế ạ ủ ọ ể giúp h thoát kh i vòng Rat Race nh th nào. Và tôi bi t trong cu c s ng có nhi u ng i ọ ỏ ư ế ế ộ ố ề ườ nh th h n c nh ng ng i kia c ng l i. H u h t m i ng i đ u có nh ng c h i v t ư ế ơ ả ữ ườ ộ ạ ầ ế ọ ườ ề ữ ơ ộ ụ sáng ngay tr c m t nh ng không th y đ c nó. Ph i m t c năm sau h m i nh n ra nó, ướ ắ ư ấ ượ ả ấ ả ọ ớ ậ lúc đó thì nh ng ng i khác đã giàu lên r i. ữ ườ ồ N u có s thông minh tài chính, b n s có nhi u l a ch n h n. N u b n không có m t ế ự ạ ẽ ề ự ọ ơ ế ạ ộ c h i nào c , b n có th làm gì đ c i thi n tình hình tài chính c a mình? N u b n có c ơ ộ ả ạ ể ể ả ệ ủ ế ạ ơ h i mà không có ti n và không th m n ngân hàng đ c thì b n có th làm gì đ t n ộ ề ể ượ ượ ạ ể ể ậ d ng c h i đó? N u các linh c m c a b n sai l m và m i tính toán đ u th t b i, b n s ụ ơ ộ ế ả ủ ạ ầ ọ ề ấ ạ ạ ẽ làm gì đ bi n m t xu thành m t tri u đô la? Đó chính là s thông minh tài chính. ể ế ộ ộ ệ ự Thông minh tài chính là kh năng b n có th nghĩ ra bao nhiêu gi i pháp tài chính khác ả ạ ể ả nhau đ xoay s m t v n đ . Thông minh tài chính là chuy n b n có kh năng sáng t o ể ở ộ ấ ề ệ ạ ả ạ nh th nào trong khi gi i quy t các v n đ tài chính. ư ế ả ế ấ ề H u h t m i ng i ch bi t m t gi i pháp: làm vi c tích c c ti t ki m và vay m n. ầ ế ọ ườ ỉ ế ộ ả ệ ự ế ệ ượ V y t i sao ph i c tăng s thông minh tài chính? B i vì có nh v y b n m i có th t o ậ ạ ả ố ự ở ư ậ ạ ớ ể ạ ra v n may cho chính mình, m i bi t cách n m l y t t c nh ng gì x y ra và làm cho nó t t ậ ớ ế ắ ấ ấ ả ữ ả ố đ p h n. R t ít ng i nh n bi t đ c r ng v n may là do con ng i t o ra. Và ti n b c ẹ ơ ấ ườ ậ ế ượ ằ ậ ườ ạ ề ạ cũng v y. N u b n mu n đ c may m n và ki m đ c nhi u ti n h n mà không ph i làm ậ ế ạ ố ượ ắ ế ượ ề ề ơ ả vi c quá s c, khi y s thông minh tài chính là r t quan tr ng. N u b n thu c típ ng i ệ ứ ấ ự ấ ọ ế ạ ộ ườ ch th i, b n s ph i ch r t lâu, cũng gi ng nh ng i ch cho đ n khi đèn xanh b t h t ờ ờ ạ ẽ ả ờ ấ ố ư ồ ờ ế ậ ế su t 5 d m thì m i chu b t đ u chuy n đi v y. ố ặ ớ ị ắ ầ ế ậ Khi Mike và tôi còn nh , ng i cha giàu th ng b o chúng tôi r ng: "Ti n không có th c. ỏ ườ ườ ả ằ ề ự Ng i nghèo và ng i trung l u làm vi c ki m ti n, còn ng i giàu làm ra ti n. Các con ườ ườ ư ệ ế ề ườ ề càng nghĩ ti n b c là có th c thì các con càng ph i làm vi c v t v h n cho chúng. ề ạ ự ả ệ ấ ả ơ N uế các con hi u đ c r ng ti n b c không có th c, các con s làm giàu nhanh h n." ể ượ ằ ề ạ ự ẽ ơ "V y ti n b c s là gì n u chúng không có th c?" Mike và tôi cùng h i. ậ ề ạ ẽ ế ự ỏ "Các con nghĩ chúng là gì thì chúng s là cái đó." Ng i cha giàu tr l i. ẽ ườ ả ờ Tài s n quy n l c nh t mà t t c chúng ta đ u có chính là b óc. N u đ c hu n luy n ả ề ự ấ ấ ả ề ộ ế ượ ấ ệ t t, nó có th t o ra nh ng c a c i kh ng l trong ch c lát. ố ể ạ ữ ủ ả ổ ồ ố Trong th i đ i thông tin, ti n b c gia tăng theo c p s nhân. M t s ng i có th lành ờ ạ ề ạ ấ ố ộ ố ườ ể giàu đ n m c khó tin t hai bàn tay tr ng, ch v i nh ng ý t ng và các th a thu n. N u ế ứ ừ ắ ỉ ớ ữ ưở ỏ ậ ế b n h i nh ng ng i s ng b ng cách buôn bán ch ng khoán hay các d ng đ u t khác, ạ ỏ ữ ườ ố ằ ứ ạ ầ ư b n s th y rõ đi u đó. Th ng thì nh ng ng i này ki m đ c hàng tri u đ ng trong ạ ẽ ấ ề ườ ữ ườ ế ượ ệ ồ ch c lát không nh m t cái gì c . Khi nói r ng "không nh gì c ", tôi mu n nói là không h ố ờ ộ ả ằ ờ ả ố ề có s trao đ i ti n b c. Đi u đó đ c th c hi n qua các th a thu n: m t tín hi u tay t i ự ổ ề ạ ề ượ ự ệ ỏ ậ ộ ệ ạ n i kinh doanh, m t đ m sáng trên màn hình c a m t nhà buôn Lisbon truy n t i màn ơ ộ ố ủ ộ ở ề ớ hình c a m t ng i Toronto, m t cú đi n tho i cho ng i môi gi i đ mua và bán chúng ủ ộ ườ ở ộ ệ ạ ườ ớ ể ngay sau đó. Ti n không đ i ch , ch có nh ng th a thu n thay đ i mà thôi. ề ổ ủ ỉ ữ ỏ ậ ổ Tóm l i, trí thông minh tài chính đ c t o ra nh 4 k năng chuyên môn sau. ạ ượ ạ ờ ỹ 1 . S hi u bi t tài chính. Kh năng đ c hi u đ c các con s ự ể ế ả ọ ể ượ ố 2. Nh ng chi n l c đ u t . Ngành khoa h c ti n ki m ti n. ữ ế ượ ầ ư ọ ề ế ề 3. Th tr ng. Cung và c u. Alexander Graham Bell đã cung c p cho th tr ng nh ng cái ị ườ ầ ấ ị ườ ữ mà nó đòi h i. Bill Gates cũng v y. ỏ ậ 4. Lu t pháp. S hi u bi t v nh ng đi u l , phép t c v k toán, liên đoàn, chính quy n ậ ự ể ế ề ữ ề ệ ắ ề ế ề và qu c gia. Tôi khuyên b n hãy luôn ch i cho đúng lu t. ố ạ ơ ậ Chính s k t h p c a b n k năng trên là đi u ki n c n đ thành công trên đ ng m u ự ế ợ ủ ố ỹ ề ệ ầ ể ườ ư c u s giàu có, dù b ng cách mua bán nh ng ngôi nhà nh , nh ng căn h l n, công ty, c ầ ự ằ ữ ỏ ữ ộ ớ ổ phi u, ngân phi u, qu chung, kim lo i quý, ch ng trình bóng chày hay b t c cái gì ế ế ỹ ạ ươ ấ ứ t ng t v y. ưở ự ậ đây tôi mu n nói r ng v n đ u t s đ n r i đi, th tr ng lên r i xu ng, kinh t phát Ở ố ằ ố ầ ư ẽ ế ồ ị ườ ồ ố ế tri n r i suy s p. M i ngày trong đ i, th gi i luôn luôn trao cho b n nh ng c h i trong ể ồ ụ ỗ ờ ế ớ ạ ữ ơ ộ cu c s ng, nh ng th ng thì ta không nhìn ra chúng. Nh ng chúng v n đó. Và th gi i ộ ố ư ườ ư ẫ ở ế ớ càng thay đ i, công ngh càng thay đ i thì s càng có nhi u c h i cho phép b n và gia ổ ệ ổ ẽ ề ơ ộ ạ đình b o đ m tài chính cho nh ng th h sau này. ả ả ữ ế ệ Nh v y t i sao ph i nghĩ đ n chuy n phát tri n trí thông minh tài chính c a b n? Xin ư ậ ạ ả ế ệ ể ủ ạ nh c l i r ng: ch có b n m i có th tr l i đ c câu h i đó. Tôi bi t vì sao tôi ph i ti p ắ ạ ằ ỉ ạ ớ ể ả ờ ượ ỏ ế ả ế t c h c và phát tri n, b i vì th gi i đang thay đ i. Tôi thích đón chào nh ng thay đ i này ụ ọ ể ở ế ớ ổ ữ ổ h n là c ph i bám l y quá kh . Tôi bi t s có nh ng v bùng n trên th ng tr ng và ơ ứ ả ấ ứ ế ẽ ữ ụ ổ ươ ườ nh ng v s p đ th tr ng. Tôi mu n ti p t c phát tri n trí thông minh tài chính c a mình ữ ụ ụ ổ ị ườ ố ế ụ ể ủ vì m t khi th tr ng thay đ i thì s có m t s ng i ph i quỳ l y công vi c c a mình. ộ ị ườ ổ ẽ ộ ố ườ ả ụ ệ ủ Trong khi đó, nh ng ng i khác s nh n qu đ ng nà đ i đem cho h - thnh tho ng t t c ữ ườ ẽ ậ ả ắ ờ ọ ỉ ả ấ ả chúng ta đ u ăn ph i qu đ ng đó - và bi n chúng thành hàng tri u đô la. Đó chính là s ề ả ả ắ ế ệ ự thông minh tài chính. Riêng cá nhân mình, tôi s d ng hai ph ng ti n đ đ t đ c s l n m nh v tài chính: ử ụ ươ ệ ể ạ ượ ự ớ ạ ề b t đ ng s n và nh ng c phi u nh . Tôi dùng b t đ ng s n làm n n t ng. M i ngày trôi ấ ộ ả ữ ổ ế ỏ ấ ộ ả ề ả ỗ qua, tài s n c a tôi cung c p vòng quay ti n m t và đôi lúc chúng b t nhanh nâng cao giá ả ủ ấ ề ặ ứ tr. Nh ng c phi u nh thì đ c dùng đ phát tri n nhanh. ị ữ ổ ế ỏ ượ ể ể Tôi không khuy n khích b n làm m i th nh tôi đã làm. Ví d thì ch là ví d . N u nh ế ạ ọ ứ ư ụ ỉ ụ ế ư c h i quá ph c t p và tôi không hi u bi t v s đ u t thì tôi s không th c hi n chúng. ơ ộ ứ ạ ể ế ề ự ầ ư ẽ ự ệ Nh ng bài toán đ n gi n và m t giác quan nhanh nh y là t t c nh ng gì c n thi t đ phát ữ ơ ả ộ ạ ấ ả ữ ầ ế ể tri n tài chính. ể Năm 1989, tôi th ng ch y b qua m t vùng ngo i ô khá d th ng Portland, Oregon. ườ ạ ộ ộ ạ ễ ưở ở ở đây có nh ng ngôi nhà nh nh n và xinh x n đ n m c tôi g n nh nghĩ mình s g p đ c ữ ỏ ắ ắ ế ứ ầ ư ẽ ặ ượ cô bé quàng khăn đ đang nh y chân sáo đ n nhà bà ngo i. ỏ ả ế ạ Trên đ ng ch y, tôi nhìn th y nh ng t m b ng nhà bán, kh p n i. Lúc y th tr ng ườ ạ ấ ữ ấ ả ở ắ ơ ấ ị ườ g đang r t kh ng khi p, th tr ng ch ng khoán v a suy s p và kinh t b đình tr . Trên ỗ ấ ủ ế ị ườ ứ ừ ụ ế ị ệ m t con đ ng, tôi nhìn th y m t t m b ng "nhà bán" có v nh đã treo lâu l m r i, nó r t ộ ườ ấ ộ ấ ả ẻ ư ắ ồ ấ cũ k . Khi ch y ngang qua, tôi ghé vào g p ông ch nhà, trông ông ta đ y v u t . ỹ ạ ặ ủ ầ ẻ ư ư Tôi h i: "Ông bán ngôi nhà giá bao nhiêu?" ỏ Ông ch mm c i y u t: "Ông c ra giá đi, tôi treo b ng bán nhà c năm nay r i. ủ ỉ ườ ế ớ ứ ả ả ồ Th m chí không ai thèm ngó đ n nó n a." ậ ế ữ Tôi nói: "Đ tôi xem nào." ể Và n a ti ng sau, tôi mua ngôi nhà r h n 20.000 $ so v i giá ban đ u ông ta đ ngh. ử ế ẻ ơ ớ ầ ề ị Đó là m t ngôi nhà nh xinh x n có hai phòng ng và nh ng đ trang trí nhi u màu s c ộ ỏ ắ ủ ữ ồ ề ắ trên các c a s . Nó s n màu xanh nh t v i nh ng đ ng vi n xám, đ c xây vào năm ử ổ ơ ạ ớ ữ ườ ề ượ 1930. Bên trong là m t lò s i đá còn t t và hai phòng ng bé xíu. Nó s là m t ngôi nhà ộ ưở ố ủ ẽ ộ cho thuê hoàn h o. ả Tôi tr cho ng i ch 5.000 $ ti n m t đ t tr c cho ngôi nhà giá 45.000 $, mà th c s ả ườ ủ ề ặ ặ ướ ự ự nó đáng giá đ n 65.000 $. Ng i ch vui v d i đi, làm nh thoát n v y. Và ng i thuê ế ườ ủ ẻ ờ ư ợ ậ ườ nhà đ u tiên chuy n đ n, m t giáo s đ i h c đa ph ng. Sau khi tr h t m i th n n n ầ ể ế ộ ư ạ ọ ị ươ ả ế ọ ứ ợ ầ và các chi phí qu n lý tôi b túi đ c kho ng 40 $ m i cu i tháng. Cũng khá thú v đ y ả ỏ ượ ả ỗ ố ị ấ ch . ứ M t năm sau, th tr ng b t đ ng s n đình tr Oregon b t đ u h i ph c. Nh ng nhà ộ ị ườ ấ ộ ả ệở ắ ầ ồ ụ ữ đ u t California l m ti n t th tr ng b t đ ng s n v n đang phát tri n c a h chuy n ầ ư ắ ề ừ ị ườ ấ ộ ả ẫ ể ủ ọ ể d n sang mi n b c đ n vùng Oregon và Washington. ầ ề ắ ế Tôi bán ngôi nhà nh này cho m t c p v ch ng tr California v i giá 95.000 $. S v n ỏ ộ ặ ợ ồ ẻở ớ ố ố c a tôi đã đem đ n g n 40.000 $ ti n l i nh lu t thanh toán thu tr h n 1031, và tôi ti p ủ ế ầ ề ờ ờ ậ ế ễ ạ ế t c tìm ch đ u t s ti n này... ụ ỗ ầ ư ố ề Đi m chính trong ví d này là m t s ti n nh có th phát tri n thành m t s ti n l n ể ụ ộ ố ề ỏ ể ể ộ ố ề ớ nh th nào. M t l n n a, đó là v n đ hi u bi t các b n kê tài chính, chi n l c đ u t ư ế ộ ầ ữ ấ ề ể ế ả ế ượ ầ ư nh y bén th tr ng và lu t pháp. N u ng i ta không thành th o nh ng ch đ này thì ạ ị ườ ậ ế ườ ạ ữ ủ ề hi n nhiên là h s tuân theo nh ng giáo lý chu n m c, h ng m i ng i làm sao cho an ể ọ ẽ ữ ẩ ự ướ ọ ườ toàn... Nh ng th a thu n nóng s t nh t th ng không đ n v i nh ng ng i m i h c vi c. ữ ỏ ậ ố ấ ườ ế ớ ữ ườ ớ ọ ệ Th ng thì nh ng v buôn bán t t nh t làm cho ng i giàu ngày càng giàu h n đ u dành ườ ữ ụ ố ấ ườ ơ ề riêng cho nh ng ng i am hi u trò ch i này. ữ ườ ể ơ Tôi càng tr nên "sành s i" thì tôi s càng có nhi u c h i trên đ ng đ i c a mình. Và ở ỏ ẽ ề ơ ộ ườ ờ ủ trí thông minh tài chính c a b n càng cao thì nó s càng d dàng mách b o b n là m t th a ủ ạ ẽ ễ ả ạ ộ ỏ thu n nh v y có t t hay không. Chính s hi u bi t c a b n s ch ra nh ng v giao dch ậ ư ậ ố ự ể ế ủ ạ ẽ ỉ ữ ụ ị t h i ho c làm cho m t v buôn bán t i t tr nên t t đ p h n. Tôi càng h c đ c nhi u - ệ ạ ặ ộ ụ ồ ệ ở ố ẹ ơ ọ ượ ề và có r t nhi u th đ h c - tôi s càng làm ra nhi u ti n, đ n gi n vì khi năm tháng trôi ấ ề ứ ể ọ ẽ ề ề ơ ả qua thì tôi s tích lũy đ c nhi u kinh nghi m cũng nh s khôn ngoan. Tôi có nh ng ẽ ượ ề ệ ư ự ữ ng i b n luôn mu n đ c an toàn, làm vi c r t tích c c v chuyên môn, nh ng l i th t ườ ạ ố ượ ệ ấ ự ề ư ạ ấ b i trong vi c tìm ki m s khôn ngoan v tài chính, m t đi u c n ph i có th i gian m i ạ ệ ế ự ề ộ ề ầ ả ờ ớ phát tri n đ c. ể ượ Nhìn chung, tri t lý s ng c a tôi là hãy gieo h t lên c t tài s n c a mình. Tôi b t đ u ế ố ủ ạ ộ ả ủ ắ ầ gieo tr ng b ng nh ng h t gi ng nh . M t s h t l n lên còn m t s h t thì không, nh ng ồ ằ ữ ạ ố ỏ ộ ố ạ ớ ộ ố ạ ư tôi ch ng vì th mà chùn b c ằ ế ướ Trong liên minh b t đ ng s n, chúng tôi có m t s tài s n tr giá vài tri u đô la. Đó là REIT ấ ộ ả ộ ố ả ị ệ c a chúng tôi, còn g i là b t đ ng s n đ u t y thác (real estate investment trust). Đi u tôi ủ ọ ấ ộ ả ầ ư ủ ề mu n làm rõ đây là ph n l n trong vài tri u đô la này đ u b t đ u t nh ng s đ u t ố ở ầ ớ ệ ề ắ ầ ừ ữ ố ầ ư nh t 5.000 $ đ n 10.000 $. Toàn b s ti n này đ u thu n l i trong vi c b t kp m t th ỏ ừ ế ộ ố ề ề ậ ợ ệ ắ ị ộ ị tr ng phát tri n nhanh chóng, tăng s mi n thu , buôn bán trao đ i vài l n trong nhi u ườ ể ố ễ ế ổ ầ ề năm. Chúng tôi cũng s h u m t danh m c v n đ u t ch ng khoán, bao quanh là m t liên ở ữ ộ ụ ố ầ ư ứ ộ minh mà v ch ng tôi g i là qu chung cá nhân. Chúng tôi có nh ng ng i b n giao dch ợ ồ ọ ỹ ữ ườ ạ ị buôn bán v i nh ng nhà đ u t nh chúng tôi và có m t s ti n ph thêm m i tháng đ ớ ữ ầ ư ư ộ ố ề ụ ỗ ể đ u t ti p t c. Chúng tôi mua nh ng công ty riêng v a m i c ph n hóa trong th tr ng ầ ư ế ụ ữ ừ ớ ổ ầ ị ườ ch ng khoán M hay Canada đ đ u c , ch p nh n m o hi m cao. Chúng tôi đã t ng mua ứ ỹ ể ầ ơ ấ ậ ạ ể ừ 100.000 c ph n v i giá m i c ph n là 25 xu tr c khi c ph n hóa m t công ty. Sáu ổ ầ ớ ỗ ổ ầ ướ ổ ầ ộ tháng sau, công ty đ c lên danh sách và 100.000 c ph n này tr giá m i ph n 2$. N u ượ ổ ầ ị ỗ ầ ế công ty đ c qu n lý t t cái giá s ti p t c tăng lên và m i c ph n có th lên d n 20 $ ượ ả ố ẽ ế ụ ỗ ổ ầ ể ệ hay h n n a. Có nh ng lúc 25.000 $ c a chúng tôi lên đ n 1 tri u đô trong vòng ch a đ y 1 ơ ữ ữ ủ ế ệ ư ầ năm. Đây không ph i là m t trò may r i n u b n bi t b n đang làm gì, ch không ph i ch ả ộ ủ ế ạ ế ạ ứ ả ỉ quăng ti n vào v giao dch r i ng i nhà c u nguy n. C n ph i s d ng ki n th c chuyên ề ụ ị ồ ồ ầ ệ ầ ả ử ụ ế ứ môn, s khôn ngoan và lòng say mê trong trò ch i này đ h n ch r i ro. Dĩ nhiên có nhi u ự ơ ể ạ ế ủ ề r i ro là không th tránh đ c, nh ng chính trí thông minh tài chính s giúp b n c i thi n ủ ể ượ ư ẽ ạ ả ệ tình hình. Đó là lý do đ u tiên mà tôi không ng ng khuy n khích m i ng i đ u t nhi u ầ ừ ế ọ ườ ầ ư ề h n vào vi c giáo d c k năng tài chính h n là vào các c ph n, b t đ ng s n hay nh ng ơ ệ ụ ỹ ơ ổ ầ ấ ộ ả ữ th tr ng khác. Càng khôn khéo, b n s càng có nhi u c h i đánh b i đ i th . ị ườ ạ ẽ ề ơ ộ ạ ố ủ Nh ng cu c ch i ch ng khoán mà cá nhân tôi đ u t vào đ i v i nhi u ng i th ng là ữ ộ ơ ứ ầ ư ố ớ ề ườ ườ quá m o hi m và tôi hoàn toàn không khuy n khích b n làm nh v y. Tôi đã ch i trò ch i ạ ể ế ạ ư ậ ơ ơ này t năm 1979 và th ng đ c tr nhi u h n s ph n mà đúng ra mình s đ c h ng. ừ ườ ượ ả ề ơ ố ầ ẽ ượ ưở Nh ng có th b n s b t đ u cu c s ng c a b n theo m t cách khác, sao cho b n có kh ư ể ạ ẽ ắ ầ ộ ố ủ ạ ộ ạ ả năng bi n 25.000 $ thành 1 tri u trong 1 năm mà ít ph i m o hi m nh t. Nh ng đi u tôi đã ế ệ ả ạ ể ấ ữ ề làm ch là nh ng gi t n c nh trong bi n c , nh ng v i m t cá nhân trung bình thì s thu ỉ ữ ọ ướ ỏ ể ả ư ớ ộ ố nh p không tr lãi h n 100.000 $ m t năm cũng đã là khá t t và mu n đ t đ c cũng không ậ ả ơ ộ ố ố ạ ượ khó l m. Tùy thu c vào th tr ng và đ nhanh nh y c a b n, b n có th làm đ c đi u ắ ộ ị ườ ộ ạ ủ ạ ạ ể ượ ề đó trong khoáng th i gian t 5 đ n 10 năm. N u b n gi cho m c s ng c a mình m c ờ ừ ế ế ạ ữ ứ ố ử ở ứ ph i chăng thì 100.000 $ thu nh p b sung là r t d chu, b t k b n có làm vi c hay ả ậ ổ ấ ễ ị ấ ể ạ ệ không. B n có th làm vi c n u b n thích hay ngh ng i n u b n mu n, nh ng nên s ạ ể ệ ế ạ ỉ ơ ế ạ ố ư ử d ng h th ng thu v c a chính quy n theo ý mình h n là đ ch ng l i mình. ụ ệ ố ế ụ ủ ề ơ ể ố ạ N n t ng c a tôi là nh ng b t đóng s n phát sinh thu nh p. Tôi thích b t đ ng s n vì ề ả ủ ữ ấ ả ậ ấ ộ ả chúng n đnh và thay đ i r t ch m. Tôi c gi cho nó b n v ng. Vòng quay ti n m t khá ổ ị ổ ấ ậ ố ữ ề ữ ề ặ n đnh và n u qu n lý t t thì ta hoàn toàn có c h i tăng giá tr c a nó lên. V đ p c a ổ ị ế ả ố ơ ộ ị ủ ẻ ẹ ủ m t n n t ng b t đ ng s n b n v ng là đôi khi nó cho phép chúng ta m o hi m h n m t ộ ề ả ấ ộ ả ề ữ ạ ể ơ ộ chút v i nh ng ch ng khoán đ u c . ớ ữ ứ ầ ơ N u tôi thu đ c nhi u l i nhu n t th tr ng ch ng khoán, tôi s tr thu cho l i ế ượ ề ợ ậ ừ ị ườ ứ ẽ ả ế ợ nhu n thu đ c t vi c bán tài s n, sau đó đ u t ph n còn l i vào b t đ ng s n đ có th ậ ượ ừ ệ ả ầ ư ầ ạ ấ ộ ả ể ể m t l n n a làm kiên c h n n n t ng tài s n c a mình. ộ ầ ữ ố ơ ề ả ả ủ M t l i cu i cùng v b t đ ng s n. Tôi đã du lch kh p n i trên th gi i và t i m i thành ộ ờ ố ề ấ ộ ả ị ắ ơ ế ớ ạ ỗ ph , tôi đ u nghe ng i ta nói r ng b n không th mua đ c b t đ ng s n v i giá r . Đó ố ề ườ ằ ạ ể ượ ấ ộ ả ớ ẻ không ph i là kinh nghi m c a tôi. Ngay c New York, Tokyo hay Bankok, v n có nh ng ả ệ ủ ả ở ẫ ữ c h i t t mà ng i ta không chú ý đ n. Vì v y, khi tôi nghe ng i ta b o r ng: Anh không ơ ộ ố ườ ế ậ ườ ả ằ làm đ c nh v y đây đâu, tôi s nh c nh h r ng th c ra câu nói đó chính là "Tôi ượ ư ậ ở ẽ ắ ở ọ ằ ự không bi t làm sao đ làm nh v y đây", ế ể ư ậ ở B n ch có th nhìn th y nh ng c h i t t b ng cái đ u c a b n và b ng s nh y c m ạ ỉ ể ấ ữ ơ ộ ố ằ ầ ủ ạ ằ ự ạ ả v tài chánh đã đ c hu n luy n. H u h t m i ng i không giàu lên đ c đ n gi n vì h ề ượ ấ ệ ầ ế ọ ườ ượ ơ ả ọ không đ c hu n luy n v tài chính đ nh n ra nh ng c h i ngay tr c m t. Trong ượ ấ ệ ề ể ậ ữ ơ ộ ướ ắ ch ng cu i cùng, tôi đ a ra 10 b c mà tôi đã đi trên con đ ng t do tài chính c a mình. ươ ố ư ướ ườ ự ủ Nh ng ph i nh là hãy tìm th y ni m vui trong đó. Đây ch là m t trò ch i. Thnh tho ng ư ả ớ ấ ề ỉ ộ ơ ỉ ả b n chi n th ng và đôi lúc b n ph i h c h i. Nh ng hãy vui đùa v i nó. H u h t m i ạ ế ắ ạ ả ọ ỏ ư ớ ầ ế ọ ng i không bao gi chi n th ng vì h s ph i th t b i. ườ ừ ế ắ ọ ợ ả ấ ạ Trong tr ng, chúng ta h c r ng ph m l i là m t đi u x u, và n u ph m l i chúng ta ườ ọ ằ ạ ỗ ộ ề ấ ế ạ ỗ s b ph t. Tuy nhiên, n u b n nhìn l i quá trình h c t p c a con ng i, b n s th y chúng ẽ ị ạ ế ạ ạ ọ ậ ủ ườ ạ ẽ ấ ta h c b ng cách ph m l i. Chúng ta h c đi b ng cách té. N u chúng ta không bao gi té ọ ằ ạ ỗ ọ ằ ế ờ ngã thì chúng ta s không bao gi đi đ c. T p ch y xe đ p cũng th . Tôi đã b vài v t s o ẽ ờ ượ ậ ạ ạ ế ị ế ẹ trên đ u g i khi t p xe, nh ng ngày nay tôi có th lái m t chi c xe đ p mà không c n suy ầ ố ậ ư ể ộ ế ạ ầ nghĩ. Và làm giàu cũng v y thôi. Nh ng không may, lý do chính mà h u h t m i ng i ậ ư ầ ế ọ ườ không giàu lên đ c là vì h s m t mát. Nh ng ng i chi n th ng không s s th t b i. ượ ọ ợ ấ ữ ườ ế ắ ợ ự ấ ạ Nh ng chính nh ng ng i th t b i l i s đi u đó. Th t b i là m thành công. ư ữ ườ ấ ạ ạ ợ ề ấ ạ ẹ Nh ng ng i né tránh s th t b i cũng s không g p đ c thành công. ữ ườ ự ấ ạ ẽ ặ ượ Tôi xem ti n b c cũng nh môn qu n v t v y. Tôi ch i tích c c, ph m l i r i s a ề ạ ư ầ ợ ậ ơ ự ạ ỗ ồ ử ch a, ph m l i nhi u h n, s a ch a nhi u h n và ngày càng gi i h n. N u thua, tôi s đi ữ ạ ỗ ề ơ ử ữ ề ơ ỏ ơ ế ẽ ngang qua cái l i, b t tay đ i th , mm c i và nói: "Th B y t i g p l i nhé...". ướ ắ ố ủ ỉ ườ ứ ả ớ ặ ạ T kinh nghi m c a mình, tôi chia đ u t ra làm hai d ng: ừ ệ ủ ầ ư ạ 1. D ng th nh t và thông th ng nh t là mua đ u t tr n gói. ạ ứ ấ ườ ấ ầ ư ọ Nhà đ u t g i đi n cho m t đ i lý bán l , ví d nh Công ty b t đ ng s n, nhà buôn ầ ư ọ ệ ộ ạ ẻ ụ ư ấ ộ ả c ph n ch ng khoán hay ng i l p k ho ch tài chính đ mua m t cái gì đó. Có th là ổ ầ ứ ườ ậ ế ạ ể ộ ể m t qu chung, m t REIT, m t c ph n hay m t ngân phi u. Đó là m t cách đ u t đ n ộ ỹ ộ ộ ổ ầ ộ ế ộ ầ ư ơ gi n và nhanh g n. Cũng đ n gi n nh m t ng i mua hàng đi đ n c a hàng máy tính và ả ọ ơ ả ư ộ ườ ế ử mua c cái máy tính n m ngay trên k v y. ả ằ ệ ậ 2. D ng th hai là t o ra đ u t . ạ ứ ạ ầ ư Nh ng nhà đ u t d ng này th ng thu th p các th a thu n, cũng gi ng nh ng i ta ữ ầ ư ạ ườ ậ ỏ ậ ố ư ườ mua t ng linh ki n máy tính v và ráp l i v y. Đó là m t d ng làm theo yêu c u. Tôi không ừ ệ ề ạ ậ ộ ạ ầ h bi t gì v chuy n ráp máy tính c , nh ng tôi bi t làm th nào đ ráp t ng m nh c h i ề ế ề ệ ả ư ế ế ể ừ ả ơ ộ l i v i nhau, ho c tôi bi t ai có th làm đi u đó. ạ ớ ặ ế ể ề M t nhà đ u t theo d ng th hai có th g i là m t nhà đ u t chuyên nghi p. Có khi ộ ầ ư ạ ứ ể ọ ộ ầ ư ệ ph i m t hàng năm m i ráp đ c các m nh này l i, và cũng có khi không th nào gom ả ấ ớ ượ ả ạ ể chúng l i đ c. Ng i cha giàu luôn khuy n khích tôi tr thành m t nhà đ u t d ng th ạ ượ ườ ế ở ộ ầ ư ạ ứ hai. Khi đó thì vi c h c cách ráp các m nh này l i là r t quan tr ng vì đó là m t chi n ệ ọ ả ạ ấ ọ ộ ế th ng to l n, và đôi lúc, n u b n đi ng c dòng n c thì đó cũng s là m t th t b i kh ng ắ ớ ế ạ ượ ướ ẽ ộ ấ ạ ổ l . ồ N u mu n tr thành m t nhà đ u t chuyên nghi p, b n c n phát tri n ba k năng chính. ế ố ở ộ ầ ư ệ ạ ầ ể ỹ Nh ng k năng này b sung thêm vào b n k năng yêu c u đ tr thành m t ng i có s ữ ỹ ổ ố ỹ ầ ể ở ộ ườ ự thông minh tài chính. 1.Làm th nào đ tìm ra m t c h i là mà ng i khác b l ? ế ể ộ ơ ộ ườ ỏ ỡ B ng đ u óc, b n có th nhìn th y nh ng th mà ng i khác không nhìn đ c b ng m t ằ ầ ạ ể ấ ữ ứ ườ ượ ằ ắ th ng. Ví d , m t anh b n mua m t ngôi nhà cũ k p p trông nh m t ngôi nhà ma ườ ụ ộ ạ ộ ỹọ ẹ ư ộ v y. M i ng i t h i t i sao anh ta l i mua nó. Đi u anh th y đ c còn ng i khác ậ ọ ườ ự ỏ ạ ạ ề ấ ượ ườ không th y chính là vì ngôi nhà đi kèm v i 4 lô đ t ph thêm. Sau khi mua ngôi nhà, anh phá ấ ớ ấ ụ s p nó và bán 5 lô đ t cho m t nhà xây d ng g p ba l n cái giá mà anh đã mua tr n gói. ậ ấ ộ ự ấ ầ ọ Anh ki m đ c 75.000 $ ch trong 2 tháng làm vi c. S ti n này không ph i là nhi u nh ng ế ượ ỉ ệ ố ề ả ề ư ch c ch n là v t xa m t s l ng ít i, và đi u này hoàn toàn không khó khăn gì v m t ắ ắ ượ ộ ố ươ ỏ ề ề ặ k thu t ỹ ậ 2. Làm cách nào đ c tăng ti n? ượ ề Nh ng ng i bình th ng ch bi t m t cách duy nh t là đi đ n ngân hàng, còn nh ng ữ ườ ườ ỉ ế ộ ấ ế ữ nhà đ u t chuyên nghi p bi t nhi u cách tăng v n mà không c n ph i đ n ngân hàng. Đ ầ ư ệ ế ề ố ầ ả ế ể b t đ u, tôi h c cách mua nhà mà không c n ngân hàng. Nh ng ngôi nhà không t n quá ắ ầ ọ ầ ữ ố nhi u ti n, nh ng k năng tăng ti n mà tôi h c đ c thì qu là vô giá. ề ề ư ỹ ề ọ ượ ả Tôi r t th ng nghe m i ng i nói: "Ngân hàng không cho tôi m n ti n, hay "Tôi không ấ ườ ọ ườ ượ ề đ ti n mua.", N u b n mu n làm m t nhà đ u t chuyên nghi p, b n c n ph i h c cách ủ ề ế ạ ố ộ ầ ư ệ ạ ầ ả ọ làm nh ng đi u mà h u h t m i ng i không làm đ c. Nói cách khác ph n l n vì thi u ữ ề ầ ế ọ ườ ượ ầ ớ ế ti n nên không làm ăn đ c. N u có th tránh đ c ch ng ng i này, b n s có đ c hàng ề ượ ế ể ượ ướ ạ ạ ẽ ượ tri u đô la. Nhi u l n tôi mua m t căn h , m t l c c ph n hay c m t tòa nhà mà không ệ ề ầ ộ ộ ộ ố ổ ầ ả ộ c n đ n m t xu trong ngân hàng. Có l n tôi mua m t tòa nhà giá 1,2 tri u đô la. Tôi làm ầ ế ộ ầ ộ ệ theo ki u mà ng i ta g i là "gi ti n l i", v i m t h p đ ng vi t tay gi a ng i mua và ể ườ ọ ữ ề ạ ớ ộ ợ ồ ế ữ ườ ng i bán. Tôi g i đ t c c 100.000 $, nó cho phép tôi có 90 ngày đ tăng ph n còn l i c a ườ ọ ặ ọ ể ầ ạ ủ s ti n. T i sao tôi làm th ? Đ n gi n vì tôi bi t r ng ngôi nhà tr giá đ n 2 tri u đô la. Tôi ố ề ạ ế ơ ả ế ằ ị ế ệ không tăng ti n lên. Thay vào đó, ng i đã nh đ t tr c 100.000 $ s cho tôi 50.000 $ vì ề ườ ờ ặ ướ ẽ đã tìm đ c v giao dch, anh ta th ch tôi còn tôi ra đi. T ng th i gian làm vi c: 3 ngày. ượ ụ ị ế ỗ ổ ờ ệ M t l n n a, đi u chính y u là cái b n mu n ch không ph i cái b n mua. Đ u t không ộ ầ ữ ề ế ạ ố ứ ả ạ ầ ư ph i là mua bán. Đó là s hi u bi t. ả ự ể ế 3. Làm sao t ch c đ c nh ng ng i thông minh? ổ ứ ượ ữ ườ Ng i thông minh là ng i thuê m n hay làm vi c chung v i nh ng ng i thông minh ườ ườ ướ ệ ớ ữ ườ h n anh ta. Khi b n c n l i khuyên thì hãy ch c ch n r ng: b n đã ch n c v n cho mình ơ ạ ầ ờ ắ ắ ằ ạ ọ ố ấ m t cách khôn ngoan. ộ Có quá nhi u đi u ph i h c, nh ng ph n th ng thì vô cùng to l n. N u b n không mu n ề ề ả ọ ư ầ ưở ớ ế ạ ố h c nh ng k năng này thì hãy là m t nhà đ u t d ng th nh t. Chính nh ng đi u b n ọ ữ ỹ ộ ầ ư ạ ứ ấ ữ ề ạ bi t là tài s n l n ch t. ế ả ớ ấ Chính nh ng đi u b n không bi t là r i ro l n nh t. Luôn luôn có nh ng r i ro, vì v y ữ ề ạ ế ủ ớ ấ ữ ủ ậ hãy h c cách xoay s nh ng r i ro này thay vì né tránh chúng. ọ ở ữ ủ Ch ng 7 ươ Bài 6: Hãy làm vi c đ h c đ ng làm vi c vì ti n ệ ể ọ ừ ệ ề Năm 1995, tôi đ c m t t báo Singapore ph ng v n. Ng i n phóng viên tr tu i đ n ượ ộ ờ ỏ ấ ườ ữ ẻ ổ ế r t đúng gi và cu c ph ng v n b t đ u ngay l p t c. Chúng tôi ng i trong đ i s nh c a ấ ờ ộ ỏ ấ ắ ầ ậ ứ ồ ạ ả ủ m t khách s n sang tr ng, nh m nháp cà phê và th o lu n v m c đích chuy n vi ng thăm ộ ạ ọ ấ ả ậ ề ụ ế ế Singapore c a tôi. Tôi cùng đ ng trên b c di n thuy t v i Zig Ziglar. Ông y nói v nh ng ủ ứ ụ ễ ế ớ ấ ề ữ đ ng c , còn tôi nói v "Nh ng bí m t c a ng i giàu." ộ ơ ề ữ ậ ủ ườ Ng i n phóng viên nói: m t ngày nào đó, tôi cũng s là tác gi c a nh ng cu n sách ườ ữ ộ ẽ ả ủ ữ ố bán ch y nh t nh anh v y. Tôi đã đ c m t s bài báo cô vi t và r t l y làm thú v. Cô có ạ ấ ư ậ ọ ộ ố ế ấ ấ ị cách vi t c ng c i và rõ ràng. Nh ng bài báo cô vi t r t đ c đ c gi yêu thích. ế ứ ỏ ữ ế ấ ượ ộ ả Tôi tr l i: "Văn phong c a cô r t hay. Đi u gì đã khi n cô không đ t đ c gi c m c a ả ờ ủ ấ ề ế ạ ượ ấ ơ ủ mình v y?". ậ Cô gái nói: "Có v nh nh ng tác ph m c a tôi không đ n đ c v i m i ng i. Ai cũng ẻ ư ữ ẩ ủ ế ượ ớ ọ ườ nói r ng nh ng ti u thuy t c a tôi r t tuy t, nh ng không có gì x y ra c . Vì v y mà tôi ằ ữ ể ế ủ ấ ệ ư ả ả ậ gi ngh làm báo. ít nh t thì cũng có cái đ tr hóa đ n. Anh có khuyên tôi gì không". ữ ề ấ ể ả ơ Tôi hào h ng nói: "Có đ y. Singapore tôi có m t ng i b n qu n lý m t tr ng h c ứ ấ Ở ộ ườ ạ ả ộ ườ ọ d y cách buôn bán. Anh ta đi u hành khóa hu n luy n th ng m i cho r t nhi u công ty ạ ề ấ ệ ưở ạ ấ ề đ ng đ u Singapore. Tôi nghĩ n u cô tham d m t l p h c c a anh ta, cô s đ y m nh ứ ầ ở ế ự ộ ớ ọ ủ ẽ ẩ ạ s nghi p c a cô lên đ c nhi u đ y." "Anh mu n nói là tôi ph i đ n tr ng y đ h c ự ệ ủ ượ ề ấ ố ả ế ườ ấ ể ọ cách bán sách à?" Cô gái h i l i m t cách gay g t. Tôi g t đ u. ỏ ạ ộ ắ ậ ầ "Anh đùa h ?" ả Tôi l c đ u. Lúc này tôi c ...